Będzie problem z finansowaniem przewozów kolejowych w regionach?

Od 1 stycznia na Podkarpaciu nastąpi radykalne cięcie połączeń na większości linii kolejowych. Władze woj. podkarpackiego poinformowały media, że cięcia spowodowane są zmniejszonymi wpływami do budżetu województwa z tytułu tzw. janosikowego, czyli daniny, którą bogate samorządy są zmuszone odprowadzać do budżetu centralnego. Pozyskane w ten sposób pieniądze stanowią następnie część subwencji ogólnej, czyli pieniędzy przekazywanych przez budżet centralny do samorządów na realizację ich zadań ustawowych (tzw. zadań własnych). Takim zadaniem w przypadku samorządów wojewódzkich jest m.in. organizacja transportu kolejowego.

Wysokość subwencji ogólnej ustala się na podstawie przeliczników zawartych w Ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Nie licząc części oświatowej subwencji – im dany samorząd biedniejszy, tym przeliczniki są dla niego bardziej korzystne, czyli trafia do niego więcej pieniędzy; pod uwagę przy obliczaniu subwencji brane są przede wszystkim dochody w przeliczeniu na 1 mieszkańca i wskaźniki bezrobocia. Stąd wzięła się nazwa „janosikowe”: biedne samorządy są ustawowo zmuszone do wspierania biednych samorządów.

Subwencja ogólna wpada do „ogólnego” worka, z którego wyjmuje się środki na kolej

Środki w ramach subwencji ogólnej (nie licząc części oświatowej) nie są pieniędzmi „znaczonymi” (w przeciwieństwie np. do dotacji celowych) – są one, zgodnie z definicją, przekazywane „ogólnie” na realizację zadań własnych samorządów.

Jeśli chodzi o przewozy kolejowe, to najczęściej przyjmuje się, że środki na pokrycie przez marszałków zadań w tym zakresie pochodzą z wpływów z podatków PIT i CIT. Jest to prawda, ale nie do końca. Istotnie, bowiem, gdy w 2003 r. uchwalona wówczas Ustawa o transporcie kolejowym narzuciła na samorządy wojewódzkie obowiązek finansowania przewozów kolejowych, niemal równolegle, na mocy Ustawy o dochodach JST, zwiększono udziały marszałków z wpływach z PIT i CIT. Ale wpływy z tych podatków, tak samo jak środki z subwencji ogólnej (poza częścią oświatową), wpadają do „ogólnego” worka budżetowego marszałków. I z tego worka wyjmowane są dopiero pieniądze np. na przewozy kolejowe. Dlatego też subwencja ogólna ma również znaczenie przy finansowaniu połączeń kolejowych.

Potwierdzają to, w komunikacie przesłanym do naszej redakcji, władze woj. podkarpackiego. – Finansowanie kolejowych przewozów osób na terenie województwa jest jednym z wielu zadań własnych nałożonych ustawami na samorządy województw. Głównymi źródłami finansowania zadań własnych samorządów województw są udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych od podatników zamieszkałych na terenie województwa, udziały w podatku dochodowym od osób prawnych posiadających siedziby na obszarze województwa oraz subwencja z budżetu państwa składająca się z części regionalnej, oświatowej i wyrównawczej. Decyzje o wysokości wydatków na poszczególne zdania własne wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego podejmuje organ stanowiący tj. w przypadku samorządów województw Sejmik Województwa, przyjmując uchwałę budżetową.
W zakresie przewozów kolejowych w Województwie Podkarpackim już od kilku lat problemem stało się finansowanie systematycznie rosnących kosztów tego zadania, przy braku wzrostu dochodów. Przy opracowywaniu uchwały budżetowej na 2015 r. konieczne było wprowadzenie oszczędności we wszystkich dziedzinach działalności Samorządu Województwa z uwagi na zmniejszenie subwencji z budżetu państwa w stosunku do poprzednich lat – czytamy w oświadczeniu przygotowanym przez Departament Budżetu w Urzędzie Marszałkowskim Woj. Podkarpackiego.

Mniej pieniędzy z budżetu centralnego, mniej połączeń w regionach?

Jeśli chodzi o samo Podkarpacie, to znak zapytania jest tylko jeden. W październiku, gdy pytaliśmy władze tego województwa o nowy rozkład, nie było mowy o żadnych cięciach połączeń. Nie otrzymaliśmy odpowiedzi na pytanie, czemu dopiero teraz o nich poinformowano i czy przypadkiem w październiku nie podawano informacji o rozkładzie skrojonym pod kampanię wyborczą. Ale reszta argumentacji prezentowana przez UMWP wydaje się być całkowicie trafiona.

Porównując bowiem publikowane przez Ministerstwo Finansów informacje dotyczące wysokości subwencji ogólnej dla województw na 2014 i 2015 r. – w przypadku Podkarpacia nastąpi zmniejszenie wsparcia aż o 70 mln zł: z blisko 307 do blisko 237 mln zł. Zmniejszona ma być zresztą subwencja przyszłoroczna dla wszystkich województw: środki przeznaczone dla wszystkich marszałków w tym roku wynosiły 2,85 mld zł, a w przyszłym roku wyniosą 2,03 mld zł.

Czy zmniejszona subwencja będzie oznaczała problemy ze znalezieniem pieniędzy na kolej także w innych regionach? Na razie trudno powiedzieć – czekamy na odpowiedzi od innych
marszałków.

Zmniejszone wpływy rządowe z tytułu janosikowego biorą się m.in. stąd, że Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił decyzje ministra finansów, które zobowiązywały województwo mazowieckie do zapłaty czterech ostatnich rat janosikowego (łącznie ponad 200 mln zł.). Wiosną br. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że zasady pobierania janosikowego są niezgodne z ustawą zasadniczą i nakazał ich zmianę w ciągu 18 miesięcy. Premier Ewa Kopacz zobowiązała Ministerstwo Finansów do przygotowania nowych przepisów do kwietnia 2015 r.