Budapeszt: Zabytki w służbie komunikacji miejskiej

Liczący ponad 1,7 mln mieszkańców Budapeszt posiada 4 linie metra (ostatnia oddana została do użytku w marcu tego roku). Najstarsza linia, M1, została otwarta w maju 1896 r. Był to wówczas dopiero drugi system kolei podziemnej w Europie, po metrze londyńskim, i zarazem pierwsze metro w kontynentalnej części Europy. Także w 1896 r., ale kilka miesięcy później (w grudniu) otwarto trzecie metro w Europie – w Glasgow.

Budowa linii M1 była związana z dwiema kwestiami. Po pierwsze, była to sztandarowa inwestycja związana z obchodami 1000-lecia Węgier – stąd też trasę tę określa się mianem Milenijnej Kolei Podziemnej (Millenniumi Földalatti Vasút). Drugi powód był znacznie bardziej prozaiczny: gwałtownie wzrastał ruch na jednej z głównych ulic Budapesztu, al. Andrássyego (Andrássy út), której jednocześnie nie dało się już poszerzyć.

Oryginalne stacje na liście UNESCO

Otwarty w 1896 r. odcinek miał 4 km długości, a 2 z 11 stacji znajdowały się na powierzchni. W pierwszej połowie lat 70. XX w. nastąpiła częściowa przebudowa linii. Dobudowano kilkusetmetrowy fragment, z nową końcową stacją Mexikói út, odcinek na powierzchni w całości „schowano” pod ziemię, jednocześnie całkowicie zlikwidowano jedną z dwóch stacji znajdujących się na powierzchni (druga została przebudowana na podziemną), w związku z czym liczba stacji pozostała taka sama – 11.

Stacje otwarte w latach 70. XX, jak również przebudowana wówczas stacja Deák Ferenc tér (stała się stacją węzłową – obecnie krzyżują się tam trzy linie metra) posiadają współczesny wygląd. Natomiast wszystkie pozostałe stacje zachowały oryginalny, secesyjny wygląd. Ich gruntowna renowacja nastąpiła w latach 90. XX w., natomiast w 2002 r. linia M1 została wpisana na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Do dziś linia M1 pełni bardzo ważną rolę w obsłudze komunikacyjnej centrum Budapesztu; w godzinach szczytu trzywagonowe pociągi kursują z częstotliwością co ok. 2,5-3 minuty. Jedna z końcowych stacji, przy pl. Vörösmarty'ego (Vörösmarty tér), znajduje się w samym sercu budapeszteńskiej Starówki. M1 jest płytką linią metra, położoną na głębokości ok. 3 m pod powierzchnią.

Dwie kolejki zębate: znana i mniej znana

W Budapeszcie funkcjonują również dwie kolejki zębate. Bardziej znana jest kolejka prowadząca z rejonu Mostu Łańcuchowego na wzgórze, na którym znajduje się Zamek w Budzie. Jest to kolejka z 1870 r. (zniszczona w czasie II wojny światowej, zrekonstruowana w latach 80. XX w.), która jednak nie jest wpisana w miejski system taryfowy (przejazd zajmuje ok. 1 minuty, a bilet kosztuje 1100 forintów w jedną stronę i 1700 forintów w dwie – czyli, odpowiednio, ok. 15 i 23 zł). Natomiast bilety budapeszteńskiego organizatora transportu zbiorowego (BKK) obowiązują w kolejce zębatej, której pierwszy fragment został otwarty w 1874 r., a prowadzi ona na Wzgórze Széchenyi'ego (Széchenyi-Hegy; do obecnej końcowej stacji trasa została doprowadzona w 1890 r.).

Kolejka ta, kursująca z częstotliwością co 15-20 minut, obsługuje jedną z dzielnic willowych Budapesztu, a także ma istotne znaczenie dla turystyki: na Wzgórzu Széchenyi'ego zaczynają się m.in. piesze szlaki wycieczkowe, a także jedną ze swoich stacji końcowych ma dziecięca kolejka wąskotorowa; dlatego „dziecięca”, że większość funkcji, m.in. kasjerów, dyżurnych ruchu i konduktorów, wykonują dzieci (kolejka wąskotorowa nie jest wpisana w system miejskiej taryfy). Więcej o tej kolejce napiszemy w najbliższych dniach.

Na 4-kilometrowej trasie kolejki zębatej pociągi pokonują różnicę poziomów wynoszącą aż 315 metrów.

Z biletem miejskim statkami po Dunaju

Największym atutem budapeszteńskiej komunikacji miejskiej jest bardzo wysoka częstotliwość kursowania praktycznie wszystkich linii tramwajowych i większości linii autobusowych. Największym mankamentem – niedostateczna dbałość o czystość: zwłaszcza w licznie wciąż funkcjonujących na ulicach Budapesztu starszych autobusach marki Ikarus często jest po prostu brudno (choć nie można powiedzieć, by te autobusy były w złym stanie wizualnym). Tygodniowy bilet na komunikację miejską w Budapeszcie kosztuje 4950 forintów, czyli ok. 68 zł. Jest on ważny także m.in. w niektórych pociągach MAV na terenie miasta, a także (w dni robocze) na pływających po Dunaju miejskich statkach.