Nowopołock: Tramwaj, który miał połączyć miasta

Nowopołock to jedno z najmłodszych miast dzisiejszej Białorusi. Władze Związku Radzieckiego podjęły decyzję o jego budowie dopiero w 1958 roku. Na lewym brzegu Dźwiny miał stanąć największy na kontynencie europejskim kompleks przemysłowy skupiony wokół rafinerii ropy naftowej, a obok niego – miasto obsługujące strefę produkcyjną.

Pierwszy etap budowy trwał pięć lat. W 1963 roku niecałe 10 kilometrów od granic historycznego Połocka (miasto istniało już w IX wieku!) rozpoczyna działalność jego młodszy satelita. Szybko pojawia się potrzeba połączenia osiedli mieszkalnych z wielkiej płyty z wysuniętą kilka kilometrów poza miasto dzielnicą przemysłową. Jeszcze w latach 60. ruszają prace projektowe dotyczące sieci linii tramwajowych, które zapewnią szybki transport do pracy.

Żelbet i plastik zamiast rafinerii

Budowa pierwszej nitki kończy się w 1974 roku, w maju w trasę wyruszają pierwsze tramwaje. Zaczynają bieg na pętli przy zakładzie technicznym „Izmeritel” („Licznik”) znajdującym się w samym mieście, biegną ciągnącymi się przez jego centrum arteriami – cały czas po wydzielonym torowisku – mijając dworzec autobusowy i miejscową szkołę wyższą, a następnie kierują się do strefy przemysłowej. Idące w pewnym oddaleniu od drogi podwójne torowisko wiedzie do fabryk żelazobetonu i tworzyw sztucznych. Na granicy miasta, przed połową trasy, zbudowano zajezdnię tramwajową.

Między najmłodszym a najstarszym miastem Republiki

To właśnie zajezdnia jest jednym ze świadectw rozległych planów przeszłości. Dziś garażuje w niej 38 wagonów, a wybudowana jest z myślą o setce – miała bowiem obsługiwać drugą linię odgałęziającą się przy zajezdni i biegnącą do rafinerii ropy „Naftan” oraz, w dłuższej perspektywie, trasę do Połocka. To najstarsze miasto na terenie Białorusi, choć mniejsze od Nowopołocka (ok. 80 tys. mieszkańców przy nieco ponad 100 tys. w nowym ośrodku), wciąż jest bowiem centrum regionu. To tam znajduje się ważny dworzec kolejowy i władze wyższego szczebla. Rozpoczęły się nawet prace ziemne na międzymiastowym odcinku, ale nowopołocki tramwaj nigdy nie został przedłużony.

Po czterech dekadach będzie przedłużenie?

Niedokończony projekt nie pełni więc tak dużej roli, jaką mógłby odgrywać po wybudowaniu planowanych odgałęzień. Na pełnym odcinku połączenie funkcjonuje głównie w okresie porannych i popołudniowych zmian w fabrykach – tramwaje kursują wtedy z częstotliwością 8 – 12 minut. Jak informuje na swojej stronie internetowej przewoźnik, Nowopołockie Transportowe Komunalne Przedsiębiorstwo Użytku Publicznego „Zajezdnia Tramwajowa”, średnio przewozi się 600 – 900 osób na zmiany poranne i ok. 1500 – 1800 popołudniami i wieczorem. W pozostałych porach większość kursów skrócona jest do zajezdni, tramwaje obsługują więc tylko miejski odcinek. Ogółem z tramwaju korzysta dziennie ok. 8000 pasażerów.

Aktualnie rozważana jest kolejna koncepcja rozbudowy linii – z miejskiej pętli do wsi Polimirskij (założona w podobnym co Nowopołock czasie miejscowość uzyskała nazwę, która w tłumaczeniu na polski brzmiałaby mniej-więcej... Polimerowa). Wydłużyłoby to obecną trasę z 11 do ok. 15 km. Być może więc, choć nie według wywodzącej się z czasów ZSRR koncepcji, sowiecka inwestycja doczeka się pewnego finału.