Słowacja: Elektryczna wąskotorówka wróciła do ruchu

Najbardziej znanym słowackim systemem kolei wąskotorowych jest bez wątpienia sieć Tatrzańskich Kolei Elektrycznych, która pozwala swobodnie przemieszczać się wzdłuż praktycznie całej słowackiej części górskiego łańcucha. Nie jest to jednak jedyna czynna zelektryfikowana kolej wąskotorowa w tym niewielkim kraju. W wakacje ruszyły bowiem regularne kursy na kolei TREŽ zapewniającej łączność słowackiej sieci kolejowej z Trenczyńskimi Cieplicami, znanym kurortem w nieodległym zresztą od Tatr paśmie Gór Strażowskich.

TREŽ, Trenčianska elektrická železnica – Trenczyńska Kolej Elektryczna – ma 5,4 km długości i prowadzi do Cieplic z leżącej na magistrali Bratysława – Żylina – Koszyce stacji Trenčianska Teplá w niewielkiej wsi o tej samej nazwie. Tor jest tu jeszcze węższy niż w Tatrach, bo ma rozstaw jedynie 760 milimetrów. Inny jest też przebieg i charakter trasy.

Wąskotorowy tramwaj podmiejski czy zwyczajna kolej?

Trenczyńska kolejka bywa bowiem często przyrównywana nawet do tramwaju. Inaczej niż wąskotorówka spod Tatr, biegnie na większości swojego przebiegu równolegle do łączącej obie miejscowości szosy lub tuż przy ulicy już na terenie górskiego uzdrowiska. Ma pięć przystanków pośrednich (w tym jeden w miejscu dawnej mijanki), co jeszcze mocniej podkreśla tramwajowy, niemal miejski charakter połączenia – pociąg zatrzymuje się częściej niż co kilometr.

Skojarzenia z tramwajem podmiejskim budzi też tabor. Eksploatowane są tu lekkie, zaledwie czternastotonowe, i króciutkie, czternastometrowe wagony serii 411.9 zaprojektowane specjalnie na potrzeby TREŽ. Choć pojazdy przeszły później dość znaczne modernizacje (w tym przebudowę z doczepnych na silnikowe), wciąż łatwo w nich rozpoznać stylistyczny rys bliski konstrukcjom tramwajowym z lat 50., kiedy kursujące do Cieplic wagoniki wyprodukowano w czechosłowackiej fabryce Vagonka Studénka.

Tysiąc euro za trzy sprawne wagony i lokomotywownię

Kolej funkcjonowała do 2011 roku jako część ogólnosłowackiego systemu kolejowego. Do 2010 roku utrzymywana była tam dość szeroka oferta pociągów dowożących na skomunikowania (np. w rozkładzie 2009/10 nawet 11 par dziennie), państwowy przewoźnik kolejowy kilkukrotnie przymierzał się jednak do zawieszenia ruchu. W 2011 roku liczba kursów spadła najpierw do siedmiu, później do czterech. 11 grudnia, przy okazji zmiany ogólnokrajowego rozkładu jazdy, linię ostatecznie zamknięto. Ruch przejęły autobusy, które kursują wspomnianą już równoległą drogą.

Niespełna miesiąc po likwidacji regularnych kursów ukonstytuowała się organizacja społeczna pod dość oczywistą nazwą Trenčianska elektrická železnica. Równolegle dawny przewoźnik, ZSSK, odsprzedał samorządowi wsi Trenčianska Teplá znajdującą się tam lokomotywownię wraz z taborem za symboliczną kwotę tysiąca euro. Co ciekawe, choć przejętym przez lokalne władze majątkiem zaopiekowało się wkrótce nowe stowarzyszenie, które od tamtej pory dążyło do wznowienia ruchu, sam tor pozostaje wciąż własnością narodowego zarządcy infrastruktury, ŽSR. Być może ułatwia to utrzymanie integracji infrastruktury normalno- i wąskotorowej. Peronem TREŽ na stacji węzłowej jest nadal przedłużenie jednego z peronów przy torze o standardowym rozstawie, a podczas niedawnej modernizacji objęto go tym samym co resztę stacji systemem elektronicznej informacji pasażerskiej.

Na termalny basen albo na uliczne święto gulaszu

Tablice wskazujące najbliższe odjazdy przydały się po raz pierwszy na szerszą skalę tego lata. 16 lipca na wąskotorówce przywrócony został bowiem rozkładowy ruch pasażerski. Regularne pociągi kursują w piątki (jedna para), soboty i niedziele (po cztery pary kursów) do końca wakacji. W zamyśle organizatorów TREŽ ma stać się nie tylko atrakcją turystyczną, ale też wygodnym środkiem dojazdu na weekendowy wypoczynek. Oferta może spotkać się z zainteresowaniem, bo Trenczyńskie Cieplice pozostają nie tylko bazą wypadową na górskie eskapady, ale także – przede wszystkim – znanym ośrodkiem popularnych na Słowacji atrakcji związanych z leczniczymi wodami termalnymi.

Przejazd w jedną stronę kosztuje jedynie 50 eurocentów. Ci, którzy nie zdążą wybrać się do końca miesiąca do słowackiego kurortu, mogą liczyć na uruchomienie kolejki podczas jednej z wielu regionalnych imprez. W maju pociągi uruchomiono z okazji dnia świętego Floriana, patrona strażaków (kursy towarzyszyły wtedy pokazom zabytkowych samochodów straży pożarnej). We wrześniu wąskotorowy pociąg dowiezie na wielkie gotowanie gulaszu, a w październiku na obchody 200. rocznicy urodzin Ľudovíta Štúra, któremu Słowacy zawdzięczają m.in. skodyfikowanie ich narodowego języka.