Aglomeracja poznańska konsultuje plan transportowy

Naprzeciw współczesnym wyzwaniom

Jednym z najistotniejszych wyzwań, stojących współcześnie przed aglomeracjami jest skuteczne oddziaływanie na przebieg zmian zachowań komunikacyjnych zamieszkujących je społeczności. Może to być o tyle trudne, ponieważ zaniedbania, jak również brak konsekwencji w działaniach usprawniających systemy transportowe na obszarach wysoce zurbanizowanych doprowadził do uniezależnienia się sporej części mieszkańców aglomeracji od usług publicznej komunikacji zbiorowej. Niejednokrotnie usługi te – po upadku komunikacji autobusowej (PKS) oraz przy równoczesnym regresie kolei regionalnych – nie były świadczone w ogóle, co przymusiło wielu do zakupu własnego środka transportu po to, by móc dotrzeć do „serca” aglomeracji w sposób sprawny i bez konieczności pokonywania dużych (często kilkukilometrowych) odcinków pieszo. W rezultacie rosną, bądź pozostają na niepożądanym poziomie wskaźniki obrazujące stopień zanieczyszczenia środowiska naturalnego czy też zatłoczenie na ulicach miast i drogach dojazdowych, co przekłada się bezpośrednio na pogarszanie się jakości życia znacznej części społeczeństwa.

Problem ten dotknął także w wyraźnym stopniu aglomerację poznańską, gdzie obecnie w samym Poznaniu zaledwie co trzeci mieszkaniec (a w powiecie poznańskim co czwarty mieszkaniec) korzysta ze środków transportu publicznego. Liczba samochodów osobowych w przeliczeniu na 1.000 mieszkańców od dawna natomiast przewyższa wskaźniki osiągane w dużych metropoliach europejskich takich, jak Berlin czy Hanower. Te niekorzystne dane to także skutek zmieniających się potrzeb transportowych, na które nie postarano się odpowiednio szybko wyjść naprzeciw. Potrzeby te bowiem zaczęły dynamicznie ewoluować zwłaszcza w ostatnich kilkunastu latach, zaś przemiany te są bezpośrednio związane z postępującym procesem suburbanizacji, zataczającej dziś coraz szersze kręgi.

'Autobusem na pociąg' oraz 'spójny system przewozowo-taryfowy'

Słusznie zatem zauważono w projekcie Planu Transportowego Aglomeracji Poznańskiej, iż przed wszystkimi gminami aglomeracji stoją dziś kluczowe wyzwania infrastrukturalne w zakresie budowy dróg lokalnych, rozwoju infrastruktury technicznej (w tym drogowej) oraz usług społecznych. W tym celu niezbędne jest stworzenie wspólnej koncepcji rozwoju przestrzennego dla całej aglomeracji, zgodnie z europejskimi standardami krajobrazowymi, urbanistycznymi i architektonicznymi. Lawinowo rośnie liczba samochodów osobowych, a udział transportu publicznego w przewozach nie zwiększa się (dotyczy to zwłaszcza obszaru poznańskiego powiatu ziemskiego).

Zwrócono ponadto uwagę na fakt, iż podstawowym środkiem transportu publicznego w skali całej aglomeracji jest transport autobusowy, który przewozi około 320 tys. osób dziennie, z czego około 70 tys. korzysta z autobusów podmiejskich. Właśnie dlatego istotnym wyzwaniem na najbliższe lata jest integracja transportu autobusowego poprzez spójny system przewozowo-taryfowy. Za kluczową inwestycję, niezbędną dla sprawnego funkcjonowania aglomeracji jako „organizmu” uznano natomiast modernizację sieci kolejowej dla potrzeb kolei metropolitalnej, z gęstą siecią przystanków kolejowych powiązanych z komunikacją publiczną Poznania i okolicznych gmin.

W ten sposób założenia te wychodzą wyraźnie naprzeciw unijnej polityce kształtowania miejskich oraz regionalnych systemów transportowych. Podobne przesłanie głosi przedłożony do społecznych konsultacji dokument, w którym już na wstępie zaznaczono, że „zasadniczym celem Planu Transportowego Aglomeracji Poznańskiej jest takie planowanie publicznego transportu zbiorowego w Poznaniu oraz gminach powiatu poznańskiego, tak, aby zapewnić zrównoważony rozwój transportu w aglomeracji dla osiągnięcia celów zarówno ekologicznych jak i społecznych oraz gospodarczych”.

Wykorzystać potencjał kolei w obszarze „węzła poznańskiego”

Układ sieci komunikacyjnej zawsze jest determinowany dostępną na danym obszarze infrastrukturą liniowo-punktową wszystkich gałęzi transportu, zwłaszcza drogowego i kolejowego. W przypadku stolicy Wielkopolski „najważniejszym układem transportowym na obszarze powiatu poznańskiego jest sieć dróg kołowych”.

„Obok układu drogowego istotną rolę szczególnie z punktu widzenia funkcjonowania transportu zbiorowego na obszarze powiatu odgrywa sieć kolejowa. Infrastrukturę kolejową w powiecie cechuje duża spójność, dobra dostępność oraz stan techniczny, który można ocenić na średnim poziomie. Układ, którego centrum jest poznański węzeł kolejowy, jest przykładem dobrze rozwiniętej sieci transportowej” – czytamy w projekcie planu transportowego. Podstawą tegoż układu kolejowego, obsługującego Poznań i okoliczne miejscowości są najważniejsze linie kolejowe (wg polskiej nomenklatury nazywane magistralami kolejowymi). W szczególności należą do nich: linia nr 3 oraz linie nr 351 i 271.

Poznański węzeł kolejowy skupia szlaki prowadzące w 9 kierunkach, co niewątpliwie stanowi jego niezmiernie silny atut. Kolej spełnia poprzez to ważną funkcję w połączeniach regionalnych i w ruchu podmiejskim. Co więcej, wyzwaniem do poprawy funkcjonowania transportu zbiorowego w powiecie poznańskim jest utworzenie Poznańskiej Kolei Metropolitalnej, zapewniającej szybkie przemieszczanie się między Poznaniem a miejscowościami zlokalizowanymi w obrębie powiatu poznańskiego. W związku z tym niezbędne będzie w ramach najbliższej perspektywy finansowej podjęcie zdecydowanych działań mających na celu zwiększenie wykorzystania kolei w przewozach aglomeracyjnych poprzez cały szereg, rekomendowanych w projekcie Planu, przedsięwzięć tj.:

• budowa nowych lub zmiana lokalizacji istniejących przystanków kolejowych (głównie na terenie Poznania);
• budowa dogodnych dojść i dróg dojazdowych w rejon stacji i przystanków kolejowych;
• budowa parkingów P&R w rejonie stacji i przystanków kolejowych (głównie na terenie powiatu poznańskiego);
• przebudowa sieci autobusowej, w sposób preferujący dojazdy do stacji kolejowych;
• budowa zintegrowanego systemu dynamicznej informacji pasażerskiej;
• rozszerzenie funkcjonowania wspólnej taryfy „Tramwaj-Autobus-Kolej” na inne rodzaje biletów transportu publicznego;
• budowa automatycznego systemu zabezpieczenia połączeń przesiadkowych na obszarach, gdzie częstotliwość połączeń kolejowych i autobusowych jest niższa niż 30 minut;
• połączenie funkcji transportowych i innych funkcji publicznych w rejonie stacji kolejowych (głównie na terenie powiatu poznańskiego).

Międzygminna komunikacja autobusowa uzupełnieniem oferty

Aby wspierać funkcjonowanie ponadlokalnych ośrodków nauki, kultury, rekreacji i ochrony zdrowia, zlokalizowanych na obszarze powiatu, planowany jest ponadto rozwój sieci połączeń autobusowych. Ma on następować przy niewielkich wydatkach inwestycyjnych, bowiem w zgodzie z głównym założeniem poszerzenia oferty przewozowej, rozwój ten ma się wiązać z wyznaczeniem tras w ulicach (drogach) dotychczas niewykorzystywanych przez ten środek transportu. Planuje się utworzenie pięciu linii autobusowych o charakterze publicznym, stanowiących niejako uzupełnienie dotychczas istniejącej komunikacji aglomeracyjnej organizowanej przez miasto Poznań, pozostałe gminy powiatu poznańskiego oraz Marszałka Województwa Wielkopolskiego. Uruchomienie tych połączeń (proponowane trasy zilustrowano na czytelnych mapkach, zamieszczonych w treści projektu PTPP) mogłoby wydatnie zwiększyć atrakcyjność inwestycyjną obsługiwanego przez nie regionu, a jednocześnie zagwarantować mieszkańcom podpoznańskich gmin dostęp do znacznie szerszego rynku pracy.

Z uwagi na dotychczasowy, jak i dalszy, prognozowany rozwój Powiatu Poznańskiego szczególnie istotnym czynnikiem, umożliwiającym osiągnięcie wysokiego poziomu spójności i efektywności usług publicznej komunikacji zbiorowej w wymiarze Aglomeracji, będzie z całą pewnością starannie wypracowane rozwiązanie, integrujące system transportu miejskiego z transportem podmiejskim i aglomeracyjnym.

Organizatorem – nowy związek komunikacyjny?

Kierunki rozwoju transportu publicznego to zatem także przyszłe zasady organizacji przewozów, które mogłyby zostać jednoznacznie nakreślone poprzez np. powstanie międzygminnego związku transportowego. W perspektywie możliwe jest utworzenie przez zainteresowane gminy, powiat czy nawet województwo - związku komunikacyjnego jako organizatora wszystkich przewozów w Aglomeracji Poznańskiej, który przejąłby od zainteresowanych jednostek samorządowych go tworzących, wszystkie sprawy związane z lokalnym transportem zbiorowym. Będzie to nowy organizator transportu, który będzie odrębną jednostką samodzielnie ustanawiającą politykę związaną z transportem publicznym na swoim terenie (w tym np. wysokość opłat za bilety) – sprecyzowano w projekcie Planu Transportowego.

Alternatywą dla Związku Międzygminnego, mogą być dwa inne modele zarządzania transportem publicznym na obszarze aglomeracji, za jakie uznano:

• Powołanie Związku Powiatowo-Gminnego z udziałem Miasta Poznania (możliwe wg proponowanej noweli ustaw o samorządzie terytorialnym z 4 XI 2013 r), który zarządzałby jedynie liniami o charakterze aglomeracyjnym.
• Utworzenie niezależnego organizatora w formie spółki prawa handlowego, który zarządzałby nie tylko liniami autobusowymi, lecz także liniami kolejowymi pod warunkiem przystąpienia do spółki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego.

Zaletą obydwu powyższych modeli alternatywnych jest – jak zauważono w dokumencie – możliwość rozszerzania zasięgu terytorialnego nowego organizatora o kolejne powiaty sąsiadujące z powiatem poznańskim, co jest zgodne ze Strategią Rozwoju Aglomeracji Poznańskiej do 2020 roku. W dalszym ciągu organizatorem linii miejskich byłby ZTM Poznań, a dochody ze sprzedaży biletów miejskich na strefę A stanowiłyby przychód miasta.

Niemniej jednak nieodzownym warunkiem w przypadku obu powyżej zaprezentowanych alternatyw byłoby wdrożenie na obszarze działania nowego organizatora albo karty PEKA we współpracy z ZTM Poznań, a w przypadku drugiego modelu całkowicie nowego systemu biletowego, zintegrowanego z systemem karty „PEKA”, który dawałby możliwość odczytu kart PEKA oraz bazowałby na kartach elektronicznych czytanych przez urządzenia systemu PEKA.

W momencie utworzenia nowego związku komunikacyjnego, który byłby odpowiedzialny za organizację publicznej komunikacji zbiorowej na terenie poznańskiej aglomeracji, pojawiłaby się rzecz jasna konieczność uchwalenia zupełnie nowego planu transportowego. Precyzyjnie określono by w nim obowiązki, prawa powołanego podmiotu, a także właściwych terytorialnie władz samorządowych.

Reasumując, rozwiązanie najistotniejszych problemów transportowych aglomeracji poznańskiej w znacznej mierze zależne jest od stworzenia w najbliższym czasie spójnego, sprawnie funkcjonującego systemu publicznej komunikacji zbiorowej w wymiarze powiatu. W myśl projektu Planu Transportowego powinien on zostać oparty na sieci połączeń kolejowych, uruchamianych po torach, stanowiących liniową infrastrukturę tzw. "węzła poznańskiego". Dojazd do stacji i przystanków osobowych umożliwiałaby m.in. odpowiednio zorganizowana komunikacja autobusowa. Pozostali mieszkańcy podpoznańskich gmin mogliby natomiast – po wybudowaniu przy stacjach kolejowych parkingów Park&Ride – dojechać do nich własnym samochodem, a dalszą część drogi w kierunku Poznania odbyć szybkim i ekologicznym transportem szynowym. Jednakże cały ten system będzie mógł z sukcesem funkcjonować jedynie w wypadku wypracowania trafnych, kompleksowych rozwiązań w obszarze integracji, będących gwarantem jego spójności oraz decydującym o jego konkurencyjności względem (obecnie preferowanego przez mieszkańców powiatu poznańskiego) transportu indywidualnego. Konieczne będzie utworzenie w tym celu nowego związku komunikacyjnego, bądź też spółki odpowiedzialnej za publiczną komunikację zbiorową na terenie Aglomeracji.