W Pradze trwają zacięte spory dotyczące wprowadzenia w przyszłym roku strefy ekologicznej w centrum miasta. Tymczasem z projektem ograniczenia ruchu już w tym roku wystąpiła dzielnica Praga 1.
Trend ograniczania ruchu samochodowego w centrach miast, w pierwszej kolejności dla samochodów o najwyższej emisji spalin, jest powszechny w krajach Europy Zachodniej. Inaczej rzecz się przedstawia we wschodniej części kontynentu. W takich krajach jak Rosja, Polska czy Białoruś nawet debata o alarmującym poziomie smogu w miastach nie prowadzi do prób ograniczania jego motoryzacyjnych źródeł. Niemniej i w tym regionie pojawiają się pierwsze takie dążenia. Stosowną strefę wprowadził już Budapeszt, zaś na przyszły rok planowane jest to w Pradze.
Pierwsze pomysły wprowadzenia ustawowej możliwości uchwalania przez miasta stref ekologicznych pojawiły się w Czechach w roku 2009 z inicjatywy ministerstwa ochrony środowiska. Ważnym argumentem było wprowadzanie takich stref w Niemczech (zwłaszcza w Berlinie), tradycyjnym punkcie odniesienia dla Czechów. Formalny projekt ustawy został jednak zgłoszony dopiero w 2011 r., co ciekawe bynajmniej nie przez ministerstwo czy polityków praskich, a przez posłów z kraju morawskośląskiego – najbardziej zanieczyszczonego w Republice Czeskiej. Uchwaloną ustawę zawetował prezydent Václav Klaus, znany z niechęci do proekologicznych działań, jednak jego weto odrzucił parlament.
Praga pionierem
Jednak to nie Ostrawa czy Karwina, a właśnie Praga, w 2012 r., jako pierwsza rozpoczęła prace nad wprowadzeniem zapisów ustawowych w życie. Zresztą już wtedy pewne elementy strefy ekologicznej istniały – mianowicie zakaz wjazdu do centrum Pragi autobusów i ciężarówek niespełniających normy EURO 2, co od 2013 r. podwyższono do normy EURO 4.
W 2014 r. Praga uchwaliła pierwszy projekt pełnej strefy ekologicznej, do wprowadzenia 1 stycznia 2016 r., w szerokim centrum Pragi (w przybliżeniu w zasięgu zwartej zabudowy przedwojennej). W obręb tej strefy będą mogłyby wjechać tylko samochody spełniające normę EURO 3, zaś od 2018 r. – EURO 4.
Restrykcje można uznać za łagodne, bowiem całkowicie zwolnieni mieliby być od nich mieszkańcy strefy. Z drugiej strony specyfiką Pragi jest gigantyczny napływ turystów: w 1,5–milionowym mieście jest ich rocznie już ponad 6 mln (i liczba ta rośnie). Oczywiście tylko część z nich próbuje wjechać samochodami osobowymi do centrum, to jednak wystarczy dla dramatycznego wzrostu zanieczyszczenia.
Wprowadzenie projektu w życie jest jednak otoczone gorącą dyskusją nad detalami – zwłaszcza zasięgiem przestrzennym i wyborem normy. Także w ramach samego samorządu, ten bowiem zmienił się od uchwalenia poprzedniego projektu z centroprawicowego (TOP 09) na centrolewicowy (ANO- ČSSD). W chwili pisania tekstu wciąż nie rozwiązano części zagadnień, ani nawet nie ustalono jednoznacznie terminu wprowadzenia strefy (mówi się nawet o jego przyśpieszeniu, na jesień tego roku). Sam pomysł wydaje się jednak pewny.
Natomiast w ramach przygotowań w lutym tego roku magistrat obniżył cenę rocznego biletu na zintegrowany praski transport zbiorowy, z 4750 na 3650 koron (ok. 550 zł), by zachęcić do alternatywnego poruszania się po mieście jeszcze przed wprowadzeniem strefy. Obniżka obowiązuje jednak tylko na dwuletni okres próbny – warunkiem jej utrzymania ma być zwiększenie liczby pasażerów.
Blanka rozładuje centrum?
Kolejnym elementem zmian jest budowa zespołu tuneli drogowych Blanka, m. in. pod Wełtawą i Hradczanami. Powstały w efekcie najdłuższy miejski tunel drogowy w Europie (6,4 km) domknie większość wewnętrznej obwodnicy Pragi. Jego otwarcie planowane jest na wrzesień.
Efektem wszystkich tych zmian ma być ograniczenie ruchu samochodowego w śródmieściu (przede wszystkim tranzytowego) i przynajmniej częściowa naprawa szkód, jakie spowodowała Magistrala Północ-Południe (Severojižní magistrála). Ten typowy produkt modernizmu lat 70-tych, który przeciął historyczne Nowe Miasto, znają turyści, którzy w Pradze dotarli na samą górę Václavského náměstí.
Dzielnica Praga 1 (obejmuje Hradczany, Stare Miasto, część Nowego i Małej Strany) postanowiła wzmocnić to dążenie i złożyła do magistratu wniosek o całkowitą eliminację tranzytu ze swoich granic, niezależnie od spełnianej normy. Chodzi tu przede wszystkim u ruch północ-południe wzdłuż doliny Wełtawy, zwłaszcza na Karmelitské (Stare Miasto) i Smetanově nábřeží (Mała Strana). Zwłaszcza ta pierwsza silnie koliduje z ruchem pieszym, przecinając go zaraz przy wschodnim końcu Mostu Karola. Stosowne zamknięcie miałoby nastąpić najdalej w parę miesięcy po otwarciu Blanki. Wprawdzie jeszcze w lutym starosta dzielnicy Oldřich Lomecký (TOP 09) mówił, że według jego oczekiwań sama Blanka automatycznie ograniczy ruch w centrum i nie będą konieczne dalsze ograniczenia poza wprowadzeniem strefy ekologicznej, jednak za takimi stanowczo opowiedzieli się później liczni eksperci od urbanistyki i transportu (m. in. z Politechniki Praskiej czy inicjatywy Auto*Mat).
Władze miasta odpowiedziały na to zapowiedzią powołania komisji, która w dwa miesiące po otwarciu tunelu oceni wniosek pod katem zmian w natężeniu ruchu. Sam magistrat wysyła w tej kwestii sprzeczne sygnały. Wniosek poparł publicznie zastępca prezydentki Pragi ds. planowania przestrzennego Matěj Stropnický, jednak sama prezydentka obawia się, że ruch wyłączony z centrum nadmiernie obciąży inne dzielnice (czego obawia się np. samorząd Pragi 7).
Natomiast Vratislav Filler z Auto*Matu wskazuje, że z ewentualnym zamknięciem tranzytu należy się śpieszyć, ponieważ już w parę miesięcy po otwarciu Blanky trudno już będzie (także politycznie) walczyć z nowymi przyzwyczajeniami kierowców. Przypomina on prawo Lewisa-Mogridge'a, przypominając, że kolejne rozbudowy ulic mające zmniejszyć ruch w centrum (zwłaszcza tunel Mrázovka i poszerzenie Dobříšské) tylko go zwiększały. Ponadto radykalny krok, jakim było całkowite zamknięcie Smetanova nábřeží i przekształcenie go w deptak, który w zeszłym roku eksperymentalnie wdrożono w kilka weekendów, nie sparaliżował miasta, a miał bardzo pozytywne skutki społeczne.
Losy wniosku o wyłączenie centrum Pragi z tranzytu nie są zatem póki co przesądzone, jednak niezależnie od wszystkich sporów, wprowadzenie jakiejś formy ograniczenia ruchu samochodowego w centrum Pragi w najbliższym czasie wydaje się pewne. Geograficzna i kulturowa bliskość Czech każe nam przyglądać się temu z uwagą i nadzieją, że może choć w niewielkim stopniu będzie to punktem odniesienia dla rodzimych polityków.
Zapraszamy na IV Kongres Transportu Publicznego, który odbędzie się w Warszawie w dniach 19-20 października 2015 roku. Wśród poruszanych tematów znajdzie się między innymi mobilność Polaków, technologie służące mobilności oraz kwestie planowania i realizacji celów rozwoju miast.
Więcej informacji o Kongresie znajdziesz tutaj.
Zapisz się do newslettera:
