Dworzec Katowice Szopienice Północne w rejestrze zabytków

Zespół stacji kolejowe Szopienice-Północne składa się z budynku dworca kolejowego I klasy, zaprojektowanego przez Hermana Grapowa, wybudowanego ok. 1868–1870 r. (pl. Ogród Dworcowy 1), budynku dawnego biura celnego, wybudowanego ok. 1868–1870 r. (pl. Ogród Dworcowy 1a) oraz budynku dawnej poczty kolejowej, pełniącego później funkcję mieszkalną, wybudowanego ok. 1874–1877 r. (ul. Lwowska 6).

Północna stacja kolejowa na granicy ówczesnych Roździenia i Szopienic powstała dzięki powołanemu w 1868 r. Towarzystwu Kolei Prawego Brzegu Odry (niem. Rechte-Oder-Ufer-Eisenbahn; w skrócie ROUE), które kontynuowało prace Kolei Opolsko-Tarnogórskiej. Spółka budowała etapami linię kolejową z Wrocławia w kierunku Górnego Śląska od strony północnej (przez Kluczbork, Tarnowskie Góry, Bytom, Chorzów Stary, Siemianowice Śląskie, Dąbrówce Małą). Linię od strony Chorzowa (Starego) do Szopienic i dalej w kierunku Muchowca otwarto 15.11.1868 r. Następnie linia ta prowadziła dalej do Dziedzic. Łączna długość linii z Wrocławia przez Bytom, Szopienice Północne, Murcki i Pszczynę do Dziedzic liczyła 256,97 km. Wraz z tą linią wzniesiono zabudowa szopienickiego dworca. Przez Roździeń i Szopienice przebiegała już wcześniej linia kolejowa Kolei Górnośląskiej (niem. Oberschlesische Eisenbahngesellschaft; w skrócie OSE), ale dopiero konkurencja ze strony ROUE zmusiła Kolej Górnośląską do uruchomienia przystanku kolejowego (Szopienice Południowe) w 1870 r. Dzięki temu mieszkańcy Szopienic i Roździenia mieli do dyspozycji od tego momentu dwie stacje kolejowe, położone kilkaset metrów od siebie.

Obecny kompleks stacji kolejowej Katowice Szopienice Północne nosił pierwotnie nazwę Schoppinitz-Rosdzin, a następnie Schoppinitz R.O.U.E.. Wskazać należy, że stacja już w latach 80. XIX w. należała do najważniejszych na południowym odcinku kolei ROUE. W sąsiedztwie stacji, oprócz obiektów dworcowych, wzniesiono parowozownię oraz wagonownię (przeprowadzano w niej naprawy taboru). Budynek dworcowy (dziś przy pl. Ogród Dworcowy 1) był gmachem I klasy, wzniesionym w stylu typowym dla innych budynków stacyjnych tej spółki, a zaprojektowanym przez Hermana Grapowa. W jego wnętrzu znajdowała się m.in. osobna poczekalnia dla kobiet (niem. Damenzimmer), zaadaptowana następnie na pomieszczenia biurowe. W 1882 r. na dworcu zainstalowano tu już telefon (3 lata przed powstaniem pierwszej linii telefonicznej w Katowicach). W latach 80. XIX w. przy stacji działała już hala odpraw celnych oraz poczta. W skład personelu stacji wchodzili m.in. naczelnik, asystent, kasjer, ekspedytor towarowy, magazynierzy, dwóch telegrafistów, peronowy, pięciu zwrotniczych i stróż nocny. Z czasem liczba pracowników szybko wzrastała, a od 1881 r. wznoszono dla nich domy w pobliżu stacji (dziś domy mieszkalne przy pl. Ogrodzie Dworcowym).

Od momentu nacjonalizacji przez państwo konkurujących ze sobą spółek (w 1884 r.), stopniowo zaczęto ruch osobowy kierować do Szopienic Południowych, a towarowy – do Szopienic Północnych. Wnioskowali o to podróżni oraz lokalne władze. Dzięki temu wzrastała ranga pierwszej stacji, druga ulegała marginalizacji. Mimo to ruch pasażerski w Szopienicach Północnych utrzymano do lat 60. XX w.

Ok. 1892 r. wybudowano nową stacje wodną obok budynku poczty kolejowej. Według stanu na 1901 r. stacja posiadała dwa perony, z czego główny przylegał do budynku dworcowego (zadaszenie powstało w 1878 r., dziś nieistniejące), a na międzytorzu zlokalizowano peron wyspowy. Szopienice Północne były stacją graniczną, a w 1876 r. uruchomiono tor łączący z Sosnowcem po stronie rosyjskiego Królestwa Polskiego. W latach 1902–1903 ukończono nowy wiadukt kolejowy nad obecną ul. Lwowską (stary rozebrano), o przęśle nośnym firmy Kania & Kuntze z katowickiego Zawodzia. Na stacji koło parowozowni w latach 1905–1906 wzniesiono nową wieżę ciśnień systemu Intze (wg projektu arch. Leonharda), w której na parterze ulokowano łaźnię dla personelu (stara wieża została zburzona w latach 1907/1908; znajdowała się między torami 12 a 15). Przed 1914 r. dokonywano rozbudowy obiektów magazynowych i parowozowni.

Po II wojnie światowej przestały kursować pociągi pasażerskie przez stację Katowice Szopienice Północne – ruch pasażerski zawieszono 01.04.1968 r. PKP prowadziła również proces elektryfikacji linii kolejowych. W ramach tych działań, 25.04.1990 r. oddano do eksploatacji sieć trakcyjną na liniach kolejowych przechodzących przez Szopienice Północne.