Dworzec Warszawa Centralna został zabytkiem. Cenna architektura modernizmu

Warszawa Centralna jest dziełem Arseniusza Romanowicza. Projektowanie nowego dworca w centrum Warszawy rozpoczęło się już w 1946 r. Ostatecznie decyzję o budowie podjęto w 1972 r., a dworzec oddano do użytku 5 grudnia 1975 r. Charakterystyczna przeszklona bryła, ceniona przez znawców architektury i modernizmu, wrosła w pejzaż miasta, choć nie zawsze była właściwą wizytówką miasta.

Nieutrzymywany należycie dworzec – brudny, ciemny i zapuszczony – w I dekadzie XXI w. nie budził sympatii mieszkańców. Przez pewien czas jego właściciel – PKP SA – miał zakusy na zburzenie obiektu i zastąpienie go wieżowcem. Los dworca odmieniły mistrzostwa Euro 2012, co stało się okazją do remontu. Obiekt znowu stał się czysty, jasny i przestronny (z przejść podziemnych usunięto m.in. punkty handlowe, którymi przypadkowo zabudowane zostały antresole). Po wymieniano schody ruchome i pochylnie. W 2016 r. zakończyła się kolejna przebudowa: po środku holu głównego pojawiła się antresola, zaburzając pierwotne założenia projektowe, wyremontowano też część antresoli północnej, zachodnią oraz dojścia do dworca WKD. Wówczas m.in. zastąpiono część kamiennych okładzin materiałami o niskiej wartości i jakości.

Teraz dworzec będzie chroniony

Od teraz dworzec jest zabytkiem.– Cezura II wojny światowej nie jest żadną granicą dla ochrony architektury. Musimy zachować dla przyszłych pokoleń najlepsze rozwiązania polskiego modernizmu. Wpis do rejestru zabytków przebiegał w pełnym porozumieniu. Wszystkie strony potrafiły docenić wielką wartość polskiego modernizmu. Dworce kolejowe to symbol modernizacji Polski, mobilności Polaków i zmieniającego się stosunku do przestrzeni. Życzę PKP, by nowo budowane dworce również kiedyś zostały uznane za wartościowe – podkreśla Magdalena Gawin, wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego, pełniąca funkcję generalnego konserwatora zabytków.

– Gdy w 1975 r. oddawano dworzec do użytku, był synonimem nowoczesności. Zainstalowano tutaj pierwsze automaty drzwiowe. Białe marmury sprowadzono z Kazachstanu, a czarne granity ze Szwecji. Pojawiły się tutaj pierwsze schody ruchome wyprodukowane nie w ZSRR, a we Francji. To pierwszy, duży telewizor kolejowy na antresoli – przypomina Krzysztof Mamiński, prezes PKP SA. – Cieszmy się Dworcem Centralnym im. Stanisława Moniuszki. Szanujmy dziedzictwo narodowe – mówi Mamiński.

O walorach dworca mówił też wojewódzki konserwator zabytków, który dokonał wpisu. – To efektowny dworzec kolejowy II połowy lat 70. Architektura dworca nie zestarzała się: zachwycają nas bryła, wielkie przeszklenia i przestrzeń dworca. Jednocześnie to jedno z największych osiągnięć polskiej myśli technologicznej II połowy XX w. – mówi Jakub Lewicki.

Kolej ma doświadczenie z zabytkami

Jak podkreśla Mamiński, PKP SA ma doświadczenie z zabytkowymi obiektami. – Program inwestycji dworcowych to ponad 200 dworców poddawanych modernizacji. 105 z nich znajduje się pod ochroną konserwatorską. Prace przeprowadzamy zgodnie z wytycznymi konserwatorskimi – mówi prezes PKP SA.

Obecny na spotkaniu wiceminister infrastruktury Andrzej Bittel podkreślał, że modernizacja polskiej kolei jest i będzie prowadzona w poszanowaniu dziedzictwa. – Polska kolej patrzy w przyszłość – w ramach Kolejowego Programu Kolejowego o wartości 70 mld zł i programu inwestycji dworcowych o wartości 2 mld zł. Nie odwracamy się jednak od przeszłości – etos kolejarski zbudowany jest na tradycji, służbie i patriotyzmie. Będziemy łączyć przeszłość z nowoczesnością – obiekty muszą być funkcjonalne – mówi Bittel.

Wpis nie blokuje modernizacji i przebudowy

Poruszona została kwestia przebudowanego wnętrza Dworca Centralnego, w którym podczas ostatniej przebudowy pojawiła się antresola. – Nie została uszanowana stylistyka modernizmu. Oczekujemy, że zostaną opracowane wytyczne konserwatorskie dla ewentualnych kolejnych liftingów i doczekamy się pięknych, modernistycznych rozwiązań – mówi Magdalena Gawin.

Jak wskazują przedstawiciele służb konserwatorskich, inne zmiany na dworcu są i będą możliwe. – Ochrona nie oznacza, że nic nie będzie można robić na dworcu. Wszystkie przebudowy i modernizacje będą musiały być akceptowane przez konserwatora zabytków – mówi Lewicki, wojewódzki konserwator zabytków.

Na razie wiadomo, że z reklam na dworcu nie zrezygnują PKP SA. – Jeśli dziś spojrzeć na zewnętrzną bryłę, to nie jest ona już słupem reklamowym. Oczywiście przestrzeń będziemy wykorzystywać również do funkcji reklamowych, bo nie stanowi to sprzeczności. Wiele zabytków – dużo starszych niż Dworzec Centralnych – jest wykorzystywana jako przestrzeń reklamowa, z poszanowaniem pewnego stylu – mówi Mamiński. – Będę zabiegać o kompleksowe rozwiązania w zakresie reklamy. Najpierw musimy jednak opracować program ochrony dworca – mówi Jakub Lewicki, mazowiecki wojewódzki konserwator zabytków.