Francuskie strefy Crit’Air, czyli auta z naklejkami

O naklejkowym systemie Crit’Air mówi się zwykle w kontekście Paryża, który w 2016 r. zabronił jeździć po centralnej części aglomeracji autom starszym niż 20-letnie. Zakaz wprowadzono na dni robocze między 8. i 20. Motywowano go głównie względami środowiskowymi, bo im starszy samochód, tym bardziej trujący. Pierwszy zakaz był mało dotkliwy (takimi starociami był raptem 1 proc. aut poruszających się po stolicy Francji), ale od początku ideą było, że restrykcje stopniowo będą zaostrzane.

Czym jest to centrum aglomeracji? To obszar ograniczony trasą A86, czyli drugą, licząc od centrum, obwodnicą Paryża (tą pierwszą, w której mieszczą się dzielnice oznaczone numerami, jest La Peripherique). Tworzy ona nieregularne koło o promieniu od 8 do 16 kilometrów. Jest to więc bardzo duży fragment francuskiej stolicy, wykraczający daleko poza administracyjne granice samego miasta, wkraczający mocno na przedmieścia.

Dwa lata temu w Paryżu wprowadzono system oznaczeń samochodów, wspomniany Crit’Air. Każdy samochód musi mieć naklejkę, od zielonej („zerowej”) przeznaczonej dla aut elektrycznych i hybrydowych, przez kolejne numery, aż do 5. Każdą przydzielano w zależności od rodzaju paliwa (benzyna lub diesel) i wieku auta, co wiązało się z konkretną normą emisji spalin. Szczegółowo opisaliśmy je tutaj.

Paryż jest konsekwentny. Od 1 lipca zaostrzono restrykcje i we wspomnianych wcześniej godzinach w dni robocze po mieście nie mogą się już poruszać auta oznaczone naklejkami z numerami 4 i 5, co oznacza zakaz dla diesli sprzed 2006 r. Z kolei gdy 23 lipca uznano, że stężenie smogu w powietrzu będzie rekordowo wysokie, na tej jeden dzień wprowadzono zakaz również dla „trójek” (diesle wyprodukowane między od 2006 do 2010 r. i benzyniaki wyprodukowane od 1997 r. do 2005 r.). Nie pierwszy raz, po podobny zakaz uruchomiono też w czerwcu.

Tym razem wpływ jest już poważniejszy. Spośród pięciu milionów aut zarejestrowanych w regionie Paris Ile-de-France, naklejkę Crit’Air 3 ma ok. miliona. W sumie, razem z „czwórkami”, „piątkami” i starymi autami, którym nie przysługuje żadna naklejka, zakaz dotknął ok. 2,7 mln aut poruszających się po Paryżu.

System nie jest idealny. Francuskie media przyznawały, że gdy w czerwcu wprowadzono jednodniowy zakaz dla „trójek”, odczuwalny ruch samochodowy w Paryżu zmniejszył się nieznacznie. Wielu kierowców ignorowało zakaz. Mandat na jaki się narażają to 68 euro dla auta osobowego i 135 euro dla dostawczaków. Według komentatorów to pokazuje, że kary są zbyt niskie.

Mimo tego widać wyraźnie, jak prosty w użyciu jest wspomniany system. Miasto wiedząc jakie auta się po nich poruszają i jaki będzie efekt drogowy i ekologiczny tymczasowego niewpuszczania na ulice pojazdów z konkretnymi silnikami, po prostu komunikuje zakaz. Kierowca od razu wie, czy może jechać, czy nie.

Jego istotną cechą jest też powszechność. Naklejki, które kosztują kilka euro, obowiązują również turystów i przyjezdnych (o tym jakie i jakie kupić, można przeczytać tutaj). Służby nie muszą się więc zastanawiać, co to za auto. Jeśli nie mają odpowiedniego oznaczenia, narażają się na mandat.

Nic więc dziwnego, że Crit’Air jest narzędziem, które wykorzystują też inne miasta i regiony. Stał się więc systemem ogólnokrajowym. Jest na tyle wygodny, że korzystają z niego nie tylko – jak je nazywają Francuzi – strefy ekologiczne o charakterze stałym (ZCR – poza Paryżem utworzono je również w Grenoble, Lille czy w Starsbourgu, w sumie jest ich we Francji 28), jak i strefy ekologiczne czasowe, które uruchamia się w zależności od pogody i natężenia smogu (ZPA).

Np. w Grenoble obowiązuje dziś w dni powszednie zakaz dla „piątek”, w lipcu przyszłego roku zakazane zostaną „czwórki”, a w 2022 r. zakaz mają otrzymać „trójki”.