GPA. Jak pod Warszawą powstał nowy organizator transportu publicznego

Powstanie Związku Powiatowo-Gminnego Grodziskie Przewozy Autobusowe (GPA) sięga jeszcze listopada 2019 r., kiedy to Marek Wieżbicki, starosta grodziski, Grzegorz Benedykciński, burmistrz Grodziska Mazowieckiego i Piotr Rybka, wójt gminy Żabia Wola, zorganizowali spotkanie w Ojrzanowie, gdzie wspólnie z zaproszonymi przedstawicielami okolicznych samorządów omawiali możliwości współpracy w zakresie organizacji regionalnego transportu publicznego. Miejsce pierwszego spotkania wybrano nieprzypadkowo. Ojrzanów to jedna z miejscowości w gminie Żabia Wola, która wcześniej utraciła jedyne połączenie z Grodziskiem Mazowieckim, tj. miastem powiatowym (obecnie połączenie to zapewniają linie 32 i 33).

Od różnych rozdrobnionych rozwiązań do jednego standardu

To właśnie na tym spotkaniu zwrócono uwagę na konieczność rozszerzenia oferty wcześniej funkcjonujących połączeń – aby tworzyła ona realną alternatywę dla transportu indywidualnego, zwłaszcza przy przejazdach międzygminnych. Podniesiono kwestię podjęcia działań w celu zlikwidowania zjawiska wykluczenia komunikacyjnego, wprowadzenia wspólnych rozwiązań taryfowych na dużym obszarze, synchronizacji połączeń, a także ujednolicenia systemu informacji i oznaczeń linii. Współpraca rozpoczęła się od wymiany doświadczeń organizacyjnych pomiędzy jednostkami, określenia status quo funkcjonowania transportu publicznego w poszczególnych gminach oraz wyznaczenia celów dalszych działań.

Warto zaznaczyć, że w każdej gminie na terenie dzisiejszego Związku GPA dostęp do komunikacji autobusowej i jej standard, były inne i rozdrobnione na wiele podmiotów, które nie miały wspólnej strategii zarządzania połączeniami. W gminie Grodzisk Mazowiecki funkcjonowała komunikacja miejska, na terenie Milanówka funkcjonował zaś odrębny system komunikacji miejskiej, składający się z linii A do Grodziska Mazowieckiego i lokalnej linii B. W gminie Żabia Wola funkcjonowały połączenia komercyjne. Dodatkowo, Gmina Żabia Wola co roku wyłaniała w przetargu przewoźnika obsługującego kilka kursów dowożących dzieci do szkół.

Na obszarze działania obecnego GPA funkcjonowało kilka systemów komunikacyjnych organizowanych odrębnie przez poszczególne samorządy i przewoźników, czego efektem był brak dostępności transportu publicznego w części miejscowości, mnogość taryf biletowych i niepowiązane ze sobą rozkłady jazdy. O ile taka organizacja zapewniała spełnienie minimum potrzeb transportowych w obrębie jednego miasta lub gminy, to już podróże autobusem z przesiadkami, w miejsca nieznajdujące się wzdłuż trasy jednej linii, były niemal niemożliwe. Samorządowcy podkreślali, że tę sytuację trzeba jak najszybciej zmienić. Do podjęcia wspólnych działań przyczynił się także systematyczny wzrost liczby mieszkańców powiatu grodziskiego i gmin regionu. Coraz większe było więc zapotrzebowanie na transport międzygminny, którego nie mogły już zapewnić rozdrobnione i niepowiązane ze sobą linie komunikacyjne różnych organizatorów.

Pandemia i fundusz autobusowy impulsem

W marcu 2020 r. do Polski dotarła epidemia Covid-19, znacząco ograniczając mobilność mieszkańców, a w konsekwencji – także i popyt na usługi transportowe. Spadek popytu negatywnie wpłynął na podaż, gdyż przewoźnicy komercyjni zaczęli ograniczanie swoich połączeń. Z perspektywy czasu wydaje się, że był to właśnie najlepszy moment do podjęcia działań integrujących samorządy do wspólnej organizacji połączeń autobusowych. Rosnący problem braku rentowności linii autobusowych w Polsce z roku na rok prowadził do stopniowego ograniczania połączeń i likwidacji linii na obszarach wiejskich. W obliczu kryzysu i realnego zagrożenia załamania rynku przewozów autobusowych w Polsce, Ministerstwo Infrastruktury zainicjowało zmiany w ustawie o Funduszu rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej, które wprowadziły wzrost kwoty do dopłaty do 1 wozokilometra nierentownych linii z 1 do 3 zł.

Powstaniem atrakcyjnego instrumentu dofinansowania transportu publicznego spowodowały zintensyfikowanie działań integrujących lokalne samorządy. 26 maja 2020 r. w grodziskiej Mediatece odbyło się spotkanie w celu uzgodnienia konkretnych działań dotyczących wspólnej organizacji transportu. W spotkaniu wziął udział ekspert zewnętrzny ds. transportu publicznego – Marcin Gromadzki – który przedstawił możliwe formy zapewniania transportu publicznego w gminach, w tym z dofinasowaniem z Funduszu i refundacją ulg. Na spotkaniu zapadły decyzje o aplikowaniu o dopłatę z FRPA, jak najszybszym uruchomieniu zintegrowanej komunikacji oraz docelowo – o utworzeniu związku powiatowo-gminnego.

Czas naglił, bo nabór wniosków trwał od 22 do 29 maja 2020 r. Szczęśliwie o integracji transportu była mowa już na spotkaniu w Ojrzanowie w 2019 r. i w ramach zespołów roboczych systematycznie przygotowywany był projekt sieci połączeń autobusowych i rozkładów jazdy. Był to czas formowania się dobrze współpracującego ze sobą w sprawach transportowych zespołu – Kamila Oltona, Jarosława Jankowskiego i Jerzego Kowalczyka – pracowników urzędów różnych jednostek, którzy obecnie tworzą Biuro Związku GPA. Wspólnymi siłami z pomocą Marcina Gromadzkiego udało się dopełnić wszelkich formalności i złożyć wniosek o dopłatę z Funduszu w terminie. Wniosek został przyjęty, umowa z wojewodą podpisana i w rezultacie od środy, 15 lipca 2020 r., wystartowała sieć 12 linii komunikacji powiatu grodziskiego, powiększona 1 września o kilka następnych.

Od sieci linii do związku

W początkowym okresie, dzięki zaangażowaniu Marka Wieżbickiego – starosty grodziskiego – organizację połączeń komunikacji miejskiej w Grodzisku Mazowieckim oraz linii międzygminnych do Baranowa, Milanówka i Żabiej Woli, przejął powiat, który finansował przewozy ze środków otrzymanych na ten cel od gmin oraz w znacznej części z pozyskanych środków z Funduszu. Linie lokalne na terenie Gminy Żabia Wola organizowała gmina, która ze względu na status gminy wiejskiej, także pozyskała dopłaty. Nadal funkcjonowały jednak linie A i B komunikacji miejskiej Milanówka oraz linia do Błonia, która w dalszym ciągu była częścią komunikacji miejskiej Grodziska Mazowieckiego. Ponieważ gmina Błonie należy do innego powiatu – warszawsko-zachodniego, Powiat Grodziski nie mógł przejąć jej organizacji. Do pełnej integracji trzeba było poczekać do momentu utworzenia związku.

Związek powiatowo-gminny daje nie tylko możliwość integracji, ale także ustawowo zapewnione pierwszeństwo przed powiatami w pozyskiwaniu dopłat do realizacji przewozów. Dlatego prace nad powołaniem związku ruszyły od razu po uruchomieniu linii powiatowych – z dniem 15 lipca 2020 r. Opracowany został statut Związku, zasady finansowania, organizacji i działania transportu publicznego na całym obszarze GPA. Statut musiał zostać zatwierdzony przez wszystkie Rady jednostek wchodzących w skład Związku oraz zaakceptowany przez odpowiedni nadzór prawny.