Jaki los czeka główny dworzec w Bratysławie?

Minister inwestycji Richard Raši i minister transportu Jozef Ráž na przełomie czerwca i lipca wspólnie ogłosili otwarty nabór na projekty dotyczące transportu publicznego w regionie bratysławskim. – To dla mnie ogromna przyjemność, że możemy ogłosić nowy konkurs, którego wartość wynosi prawie ćwierć miliarda euro. Środki przeznaczone będą na projekty inwestycji terytorialnych wspierające transport publiczny w regionie Bratysławy i zrównoważony rozwój obszarów miejskich Bratysławy – wyjaśnił minister Raši. O pieniądze z naboru może ubiega się sama stolica, ale także Przedsiębiorstwo Transportowe Miasta Bratysławy czy kolej.

Celem naboru jest odciągnięcie ludzi od samochodów i przesiadka do transportu publicznego, który musi być atrakcyjny, ekologiczny i niezawodny. Według Ráža środki z konkursu można przeznaczyć na budowę terminali przesiadkowych, modernizację linii tramwajowych czy systemy zasilania trolejbusów. Minister transportu odniósł się także do kwestii budowy nowego dworca głównego w Bratysławie. Według niego, prawdopodobnie ze względów braku przepustowości, obecna stacja nie będzie w przyszłości stacją główną, a jedynie jedną ze stacji o mniejszym znaczeniu. – Do końca obecnej kadencji obecny dworzec główny zostanie wyremontowany ze środków własnych zarządcy infrastruktury czyli Železnice Slovenskej republiky. Dworzec główny będzie trzeba wybudować w innym miejscu – przyznał Jozef Ráž, minister transportu. W tym przedsięwzięciu mają już pomóc środki unijne. – Obecnie w opracowaniu jest studium wykonalności, które ma być gotowe do końca roku. Jeżeli wszystko pójdzie zgodnie z planem, Bratysława może mieć zupełnie nowy dworzec główny do 2030 r. – mówi Ráž

Media w Słowacji komentują, że rząd odłożył w ten sposób opracowywany wcześniej przez poprzednie władze plan, zgodnie z którym obecny dworzec główny miał dalej pozostać głównym. Wizja ta przewidywała likwidację istniejącej hali i budowę nowego dworca, który uwzględniałby zapotrzebowanie na atrakcyjny i nowoczesny terminal przesiadkowy o wystarczającej przepustowości. W cały projekt miały być zaangażowane nie tylko fundusze państwowe czy europejskie, ale także prywatnego partnera, który mógłby zagospodarować pobliski teren. Sceptycznie przyjęto również zapowiedzi, że tak odważny i skomplikowany projekt jak budowa nowej stacji z dworcem głównym w zupełnie innym miejscu będzie możliwa w tak krótkim czasie.

Główny w nowym miejscu

Temat budowy nowego dworca głównego w Bratysławie dyskutowany jest od ponad wieku. Pomysł budowy ważnego węzła kolejowego pojawił się już przed I wojną światową i został uwzględniony w planie regulacyjnym Bratysławy z 1929 roku. Przed przystąpieniem do budowy docelowego dworca – w ramach przygotowań – powstał tymczasowy budynek, który służy podróżnym do dzisiaj. W ostatnich latach pracowano nad koncepcją gruntownej przebudowy obecnego węzła komunikacyjnego. Zakładano rozbiórkę dotychczasowych budynków, co dałoby potrzebną przestrzeń do rozbudowy również stacji o kolejne perony.

Nowy rząd wskazuje teraz, że większa przebudowa nie będzie konieczna. Zamiast tego będą prowadzone jedynie prace na mniejszą skalę, ale bez radykalnych zmian w dotychczasowych parametrach stacji. Kluczową inwestycją ma być utworzenie zupełnie nowego dworca głównego w innej lokalizacji. Na razie rządzący nie ogłosili gdzie miałby się znaleźć. Również słowaccy kolejarze nie mówią już o modernizacji, a o potrzebie budowy nowej stacji o większej przepustowości. – W ciągu ostatnich ośmiu lat przeprowadzono dwa duże studia wykonalności dotyczące przyszłości głównego dworca kolejowego w Bratysławie. W latach 2016-2019 wykonano pierwsze studium wykonalności dla całego węzła kolejowego w Bratysławie. We nioskach wskazano propozycję przebudowy stacji – wyjaśnia Vladimíra Bahýlová, rzeczniczka prasowa Železnice Slovenskej republiky. Opracowanie uwzględniało rozbudowę peronów do 400 metrów, ale bez konieczności rozbiórki obecnych budynków dworca. – Zasadnicza zmiana nastąpiła po 2019 roku. Stało się to po ogłoszeniu planów austriackiego ÖBB o modernizacji linii z Wiednia do Bratysławy i obsługi połączeń kolejowych z prędkością 200 km/h – dodaje rzeczniczka.

KDP nie zmieści się na starym głównym

W 2022 roku Ministerstwo Transportu określiło nowy plan obsługi przewozów kolejowych Słowacji, który uwzględnia zwiększenie liczby pociągów w porównaniu do prognozy zastosowanej w badaniu z 2019 r. Przyjęcie nowych wyliczeń miało także odzwierciedlenie w koncepcji zwiększenia możliwości głównej stacji w Bratysławie nad którą pracowało wspólnie Ministerstwo Transportu, Ministerstwo Finansów i Miasto Stołeczne Bratysława. – Po aktualizacji opracowania wynikało, że nie da się obsłużyć spodziewanego ruchu pociągów bez zwiększenia liczby torów i peronów na stacji względem założeń z 2019 roku. Nawet kosztem istniejących budynków – mówi Vladimíra Bahýlová.

Nie bez wpływu na plany mają najnowsze zapowiedzi budowy na Słowacji kolei dużych prędkości. Część trasy Węgry – Czechy ma przebiegać przez Bratysławę, co znowu przełoży się na zwiększenie liczby pociągów na kolejowym węźle w stolicy kraju. Železnice Slovenskej republiky analizują w ramach krajowego studium wykonalności KDP jak i gdzie obsłużyć szybkie połączenia kolejowe. Wyniki studium będą zarazem określać przyszłość dworca głównego, w tym także zakres jego przebudowy. Wszystko wskazuje jednak na to, że ze względów technicznych linia dużych prędkości nie będzie przebiegać przez dworzec główny w Bratysławie. Dlatego wariant polegający na generalnej przebudowie na dużą skalę, jak wskazywano wcześniej, nie jest już dziś komunikowany jako najbardziej preferowany. Zakładano wcześniej, że w II połowie lipca przedstawiony miał być wynik pośredniego etapu szybkiego wyboru wariantu. Do tej pory nie przedstawiono jeszcze żadnych konkretów.

Remont dotychczasowej stacji, ale bez szczegółów

Portal YIM.BA zwrócił się do ŽSR z pytaniami o szczegóły zapowiadanej mniejszej przebudowy głównej stacji, jednak z ogólnej odpowiedzi państwowej spółki nic nie wynikało. Nie wiadomo czy przebudowane zostaną perony, przejście podziemne, czy zmieniona zostanie w jakikolwiek obsługa podróżnych, czy odnowione zostanie wnętrze lub fasada budynku, czy też poprawi się jakość przestrzeni publicznej. Odpowiedzi nie znają również władze stolicy. Urzędnicy twierdzą, że Ministerstwo Transportu Republiki Słowackiej nie przekazuje im żadnych szczegółów. – Mamy jedynie informację, że ŽSR zamierza przeprowadzić prosty remont obecnego dworca głównego, ale nie wiemy nic o dokładnym zakresie. Wszystko wskazuje na to, że nie będzie to miało wpływu na lokalizację budynku ani na tory – mówi Peter Bubla, rzecznik Urzędu Miejskiego Bratysława.

Dworzec główny w Bratysławie ostatni raz przeszedł remont w latach 2018-2019 w związku ze zbliżającymi się Mistrzostwami Świata w hokeju na lodzie. Wyczyszczono elewację niektórych budynków, wyczyszczono posadzkę i schody, wymieniono lampy, a także przemalowano część powierzchni. Pojawiło się nowe oznakowanie. Nieco wcześniej, na miejscu dawnej restauracji, po wschodniej stronie dworca powstała nowa poczekalnia.

Nie dziwi społeczne zainteresowanie przyszłością dworca głównego w Bratysławie, skoro często określany jest wręcz skansenem z lat 90-tych. Na tym ruchliwym węźle komunikacyjnym, jak wskazują słowackie media, nie ma również ani jednej kulturalnej restauracja, a żadna większa sieć fast foodów nie ma nawet tu swojej filii.

Gdzie będzie nowy dworzec?

Dokładna lokalizacja planowanego nowego dworca głównego nie jest jeszcze znana. Według ministra zidentyfikowano dwa-trzy miejsca, w których może powstać. Ministerstwo Transportu dotychczas nie określiło, jakie mają to być miejsca. – Lokalizacja zostanie określona na podstawie studium wykonalności, które ma zostać oficjalnie zaprezentowane do końca tego roku – dodała Petra Poláčiková, rzeczniczka prasowa Departamentu Transportu.

Naturalnie natychmiast pojawiły się spekulacje na temat lokalizacji nowej stacji. Wśród propozycji padają takie wskazania jak dworzec kolejowy Nové Mesto, Bory, a nawet Stupawa. Są to jednak czyste rozważania, a część pozbawiona jest racjonalnych przesłanek co do realizacji takiego pomysłu. Media wskazują przy tym, że jakakolwiek alternatywa dla obecnego głównego dworca w Bratysławie pociągnie za sobą inwestycje sięgające miliardy euro. Sama budowa nowego węzła komunikacyjnego zajmie zapewne wiele lat, a może nawet dziesięcioleci, zwłaszcza jeżeli koncepcja będzie musiała się wpisywać w budowę kolei dużych prędkości. Mało kto wierzy, że Bratysława doczeka się nowoczesnego dworca na miarę stolicy europejskiego kraju w 2030 roku, a nawet nie w 2040 roku. Realizacja tak dużego zamierzenia będzie wymagała konsekwencji w działaniu, a nie ciągłych zmian pod auspicjami każdego nowego rządu.