Krokowa: Udana adaptacja zlikwidowanej linii

Linię Puck – Swarzewo – Krokowa, wybudowaną przez firmę Lenz&Co., oddano do użytku w roku 1903 jako prywatną kolej znaczenia lokalnego. Do czasu przejęcia Pomorza Gdańskiego przez Polskę ruch prowadziła na niej spółka z udziałem kapitału prywatnego, w dwudziestoleciu międzywojennym i po zakończeniu II wojny światowej – PKP, a podczas okupacji hitlerowskiej – Deutsche Reichsbahn. W pierwszych latach obsługiwała głównie lokalny ruch towarowy i pasażerski, do którego jednak w okresie II Rzeczypospolitej dołączyły intensywne przewozy turystyczne (w latach 30. ubiegłego stulecia do Krokowej docierały nawet bezpośrednie wagony z Warszawy). Frekwencja była na tyle duża, że rozważano… budowę tramwaju elektrycznego między stacją Łebcz a Jastrzębią Górą.

Inną ciekawostką z historii linii jest prawdopodobna przyczyna jej wytrasowania z ominięciem Starzyna. Według ustaleń Krzysztofa Labuddy („Świat Kolei” nr 5/2003) decyzję taką podjęli niemieccy akcjonariusze, ponieważ wieś ta była zamieszkana w większości przez Kaszubów i Polaków. Kilkanaście lat później, gdy w pierwszych latach po I wojnie światowej brakowało węgla dla parowozów, wzdłuż linii zorganizowano komunikację zastępczą, obsługiwaną… wozami konnymi.

35 lat od ostatniego pociągu osobowego

Ruch pasażerski zawieszono w 1979 r. z powodu zużycia infrastruktury oraz silnej konkurencji transportu drogowego. Przewozy doczekały się reaktywacji już w roku 1983 z powodu… kryzysu paliwowego (uruchamianie pociągów z trakcją parową opłacało się wówczas bardziej, niż kursy autobusów i ciężarówek). Przeprowadzono też wówczas kompleksowy remont linii. Pod koniec lat 80. znowu – tym razem definitywnie – zlikwidowano jednak przewozy do Krokowej. Ostatni pociąg odjechał ze stacji 28 maja 1989 r. Przez kolejne dwa lata utrzymywano jeszcze ruch towarowy.

W marcu 1994 r. infrastrukturę linii przejęły od PKP gminy: Krokowa i Puck. Nie udało się wznowić przewozów pasażerskich ani rozwinąć na szerszą skalę turystyki drezynowej, choć w latach 2000-2005 próby takie podejmował Klub Turystyki Kolejowej „Tendrzak”. Ostatecznie wykorzystano więc przejęte nieruchomości w inny sposób. W październiku 2005 r. rozpoczęła się rozbiórka nawierzchni, a w maju 2011 r. na całej długości linii oddano do użytku drogę rowerową z nawierzchnią bitumiczną (wybudowaną z dofinansowaniem z funduszy Unii Europejskiej). W miejscach dawnych stacji i przystanków urządzono miejsca do odpoczynku dla rowerzystów z niewielkimi wiatami wyposażonymi w stoły i ławki. Obok ustawiono tablice z informacjami o pobliskich atrakcjach turystycznych.

Droga rowerowa przyciąga turystów jednodniowych

– Droga rowerowa w naszej ocenie cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem zarówno ze strony turystów jak i mieszkańców Powiatu Puckiego – odpowiada na nasze pytania dyrektor Krokowskiego Centrum Kultury Krzysztof Obszyński. Wśród jej zalet wymienia przebieg – atrakcyjny krajobrazowo, a jednocześnie pozbawiony dużych przewyższeń (choć występujące na szlaku pochylenia do 23,2 promili, wynikające z oszczędności przy budowie, były sporym wyzwaniem dla obsługującego trasę taboru kolejowego). – Większość trasy jest włączona w międzynarodową trasę R10 – przypomina. Wspomniana trasa, zwana też Velo Baltica, na polskim odcinku biegnie wzdłuż wybrzeża od Świnoujścia do Elbląga.

Gmina nie prowadzi badań na temat wpływu drogi rowerowej na liczbę turystów. – Obserwujemy duży wzrost liczby turystów w pasie nadmorskim Gminy Krokowa (Karwieńskie Błota Drugie, Dębki, Białogóra). Trasa rowerowa raczej w niewielkim stopniu wpłynęła na zwiększenie liczby turystów przyjeżdżających do miejscowości nadmorskich, natomiast na pewno zwiększyła się znacząco liczba turystów jednodniowych odwiedzających choćby miejscowość Krokowa – informuje nasz rozmówca. Cel, jaki przyświecał wybudowaniu drogi rowerowej, można więc uznać za osiągnięty.

Odbudowa torów? Nie ma szans

Ze swojej strony gmina organizuje rodzinne rajdy rowerowe z wykorzystaniem pokolejowej trasy. Oprócz wydatków związanych z ich przygotowaniem ponoszone przez samorząd koszty to drobne naprawy, przycinanie gałęzi, koszenie poboczy, usuwanie uszkodzeń (w tym – wynikających z wandalizmu) oraz utrzymanie toalet na dawnej stacji Krokowa. W latach 2020-2021 gmina wymieniła też nawierzchnię w swoich granicach, czyli do dawnego przystanku Kłanino (mimo tego remontu w niektórych miejscach pojawiły się już pęknięcia i wyboje) i zmodernizowała trzy miejsca odpoczynku. Całość, wraz z budową wspomnianych toalet, kosztowała łącznie 2 279 530,21 zł.

Czy gmina odczuwa negatywne skutki braku połączenia Krokowej z siecią kolejową? Czy w przyszłości należałoby rozważyć odbudowę linii (być może w innym śladzie)? Nasz rozmówca nie ma w tej sprawie złudzeń. – W naszej ocenie raczej nie ma żadnego uzasadnienia ekonomicznego – odpowiada Obszyński. – Należy się skupić na poszerzeniu oferty transportu autobusowego, zarówno z Krokowej, jak i pozostałych miejscowości Gminy Krokowa z naciskiem na pas nadmorski – przekonuje.

Wrażenia z jazdy

Jadąc drogą rowerową z Krokowej do Swarzewa, trudno nie zwrócić uwagi na pozostałości infrastruktury kolejowej. Wprawdzie po szynach nie ma śladu, jednak sposób ukształtowania terenu jednoznacznie wskazuje na cel, jakiemu pierwotnie służyły nasypy, wykopy czy jedyny wiadukt nad drogą lokalną. Choć na dawnej stacji w Krokowej nie widać choćby resztek zlikwidowanej jeszcze podczas okupacji parowozowni – zarówno budynek dworca (dziś zamieszkany), jak i pobliski budynek mieszkalny dla kolejarzy (niestety mocno zaniedbany) zachował wiele cech pierwotnego wyglądu. Na miejscach po przystankach można dostrzec tablice z ich nazwami (niektóre sprawiają wrażenie ustawionych jeszcze w czasach kursowania pociągów), a gdzieniegdzie – także pozostałości peronów i ramp.

Niezależnie od wspomnianych smaczków, atrakcyjnych głównie dla miłośników kolei, trasa jest bardzo przyjemna pod względem widokowym. Dawne torowisko przebiega w większości przez pola i lasy, w których łatwo spotkać np. przeskakującą na drugą stronę sarnę. Rowerzyści o przeciętnej kondycji bez trudu przejadą niespełna 18-kilometrowy odcinek od stacji w Swarzewie do Krokowej w czasie krótszym od 2 godzin, wliczając w to kilka postojów.

* * *

Trudno jednoznacznie ocenić los, jaki spotkał linię Krokowa – Swarzewo. Z jednej strony należy cieszyć się, że wybudowana przed ponad stu laty infrastruktura nie niszczeje w zapomnieniu, lecz odgrywa istotną rolę w ruchu turystycznym. W dodatku sposób, w jaki wykorzystano teren pokolejowy, sprzyja zachowaniu pamięci o jego przeszłości. Potencjał demograficzny miejscowości położonych przy linii (największa z nich, Krokowa, jest wsią zamieszkaną w 2021 r. przez 719 osób), nawet przy uwzględnieniu sezonowego ruchu wczasowiczów, nie uzasadniałby zaś regularnych przewozów pasażerskich, obsługiwanych najlżejszym choćby taborem.

Z drugiej – rozbiórka torów oznaczała zaprzepaszczenie szansy na dalsze działanie kolei drezynowej, która również mogłaby być lokalną atrakcją turystyczną (choć, siłą rzeczy, mniej masową). Jej dalsze działanie pozwoliłoby też na zachowanie substancji zabytkowej – układu torowego typowego dla prywatnych kolejek z przełomu XIX i XX wieku. W momencie podejmowania decyzji o demontażu stan toru był w większości dobry – przejazdy drezynami byłyby więc możliwe jeszcze przez wiele lat.