Wykonywanie przez kobiety pracy kierowcy autobusu oraz motorniczego cieszy się pełną akceptacją społeczną. Większość pasażerów, przynajmniej w młodym pokoleniu, nie dostrzega żadnych różnic, jeśli chodzi o profesjonalizm przedstawicieli obydwu płci – mówi w rozmowie z „Transportem Publicznym” Klaudia Hyska, autorka pracy magisterskiej „Wizerunek kobiet pracujących w męskich zawodach na przykładzie motorniczych tramwajów i kierowców autobusów MPK Łódź”.
Jakimi metodami posłużyła się Pani w celu zbadania tematu?
Praca składa się z czterech części. W pierwszych dwóch omówiłam pojęcie wizerunku oraz relacji między płcią a zawodem na podstawie literatury przedmiotu. Trzeci rozdział poświęciłam metodologii badań. W czwartym poddałam analizie zebrany materiał, pochodzący z trzech źródeł. Pierwszym była skierowana do korzystających z usług MPK łodzian ankieta, zamieszczona na trzech związanych z komunikacją miejską w Łodzi profilach na Facebooku. Drugą grupą byli pracownicy MPK związani z rekrutacją, promocją, szkoleniem i oceną prowadzących. Ostatnią, moim zdaniem najbardziej atrakcyjną grupą badawczą były same panie prowadzące tramwaje i autobusy. Z dwiema ostatnimi grupami przeprowadziłam wywiady bezpośrednie w oparciu o kwestionariusz.
Ponad 70% ankietowanych pasażerów nie było w stanie rozpoznać na podstawie sposobu jazdy, czy tramwaj prowadzi kobieta, czy mężczyzna. O czym to świadczy?
Płynie stąd bardzo pozytywny wniosek: osoba, która wsiada do pojazdu, uznaje jazdę za tak samo precyzyjną i płynną niezależnie od płci osoby za kierownicą lub nastawnikiem. Okazuje się zatem, że zawód uznawany stereotypowo za „męski” może być wykonywany przez kobiety tak samo profesjonalnie. Dodajmy, że 62% respondentów twierdziło, że z usług MPK korzysta codziennie.
W kolejnym kwestionariuszu trzeba było przyporządkować kobietom i mężczyznom prowadzącym pojazdy komunikacji miejskiej poszczególne cechy. Kobietom najczęściej – i minimalnie częściej, niż mężczyznom – przypisywano odpowiedzialność...
Moim zdaniem wynika to częściowo z przyczyn kulturowych. Przyjmuje się, że kobiety są z zasady bardziej odpowiedzialne i precyzyjne, co ma związek z łączeniem przez nie różnych ról społecznych, w tym matki i żony.
Tylko dwóch ankietowanych stwierdziło, że kobiety zdecydowanie nie powinny być motorniczymi. Zdarzały się jednak głosy, według których w podbramkowej sytuacji lepiej jechać tramwajem prowadzonym przez mężczyznę, który nie czeka zbyt długo na skrzyżowaniu, by przepuścić innych uczestników ruchu...
Takie odpowiedzi pojawiały się bardzo rzadko. Myślę, że są to wypowiedzi oparte na uogólnianiu własnego doświadczenia. Poza tym dobór grupy badanej nie był do końca reprezentatywny. To, że motornicza długo czekała na światłach, jednocześnie pozwala jednak wyżej ocenić jej uprzejmość, która również była cechą uwzględnioną w kwestionariuszu.
Respondenci byli najczęściej ludźmi młodymi, największą grupę stanowili wśród nich studenci. Czy ich postawę można więc uznać za reprezentatywną dla łodzian?
Ubolewam nad tym, że niewiele zwrotów ankiet otrzymałam od osób w wieku dojrzałym i starszym. Osoby powyżej 65. roku życia w ogóle nie wzięły udziału w ankiecie. Zdaję sobie sprawę z tego, że to zapewne efekt niedopasowania narzędzia badawczego – osoby te najczęściej nie korzystają z Internetu i portali społecznościowych. Dobór próby nie jest więc reprezentatywny i nie można uogólniać wniosków na szerszą grupę społeczną. Niemniej jednak jest to jakiś wycinek rzeczywistości, który – mam nadzieję – zostanie w przyszłości zbadany jeszcze lepiej. Moja praca to dopiero pierwszy krok w tym kierunku.
Z wypowiedzi motorniczych wynika, że przełożeni w MPK nie stosują wobec nich taryfy ulgowej.
Moje rozmówczynie kilkakrotnie podkreślały, że są traktowane identycznie, jak zajmujący te same stanowiska mężczyźni. Jedyne ustępstwa wiążą się z kontaktami z motorniczymi-mężczyznami, na których życzliwość i pomoc, szczególnie w pracach wymagających siły fizycznej, zawsze mogą liczyć.
Analizowałam również skierowane do potencjalnych kandydatów materiały reklamowe – nie było tam jakiejkolwiek wzmianki na temat płci. Przekaz jest otwarty i neutralny.
Czy zdarzają się krępujące wobec kobiet prowadzących pojazdy zachowania pasażerów?
Panie opisywały różne sytuacje, w których odczuwały niechęć ze strony pasażerów. Sytuacje te były jednak podyktowane albo wypadkami losowymi, takimi jak zepsucie się pojazdu, albo tym, że podróżny był pod wpływem alkoholu bądź środków odurzających. Żadna z motorniczych, z którymi rozmawiałam, nie przypominała sobie żadnych nieprzyjemności ze strony pasażerów, które wynikałyby z tego, że jest kobietą. Zdecydowanie częściej zdarzają się dowody sympatii.
Jaki jest ogólny wniosek w sprawie zawodów kulturowo uznawanych za „męskie” i „kobiece”?
W społecznej percepcji nadal to mężczyźni zajmują stanowiska wymagające w większym stopniu fizycznej siły. Kobiety nadal są kojarzone raczej z zawodami związanymi z opieką, edukacją lub służbą zdrowia. Niemniej jednak jest to tylko postrzeganie stereotypowe, a jako społeczeństwo poszliśmy już na tyle do przodu, że akceptujemy kobiety na takich stanowiskach. Uważam, że badanie i eksploracja tego zjawiska, a z drugiej strony pozytywny wizerunek społeczny będzie prowadził do tego, że kobiety coraz chętniej będą same szukały swojego miejsca w typowo „męskich” zawodach, takich jak właśnie kierowca lub motorniczy.
Do czego Pani ustalenia mogłyby zostać wykorzystane w praktyce w przyszłości?
Myślę, że mogłoby z nich skorzystać samo MPK. Respondentki zwracały uwagę na niektóre niedogodności, które mogłyby zostać usunięte, by pracowało im się lepiej. Jeden z przykładów to zapewnienie na pętlach porządnych zapleczy, a przynajmniej osobnych toalet dla kobiet i mężczyzn. Podkreślały też, że ich stroje służbowe są często takie same, jak w przypadku mężczyzn, tylko w mniejszych rozmiarach – a one wolałyby poczuć się w pracy bardziej kobieco.
Wyniki moich badań mogłyby też być inspiracją dla innych kobiet, które chciałyby spróbować swoich sił jako motornicze lub w innym, podobnym zawodzie, ale obawiają się reakcji otoczenia. Pokutuje też np. przekonanie, że kobieta będzie gorszym inżynierem, niż mężczyzna, który ukończył ten sam kierunek na politechnice – a jeśli pracodawca usłyszy o wynikach badań, będzie być może bardziej skłonny, by dać szansę kobiecie ubiegającej się o taką posadę.
Zapisz się do newslettera:
