MI o integracji kolei i autobusów: Dialog, nie siła

Kilka tygodni temu Ministerstwo Infrastruktury zaprezentowało trójstopniowy plan na to, jak rozwinąć polską sieć kolejową. Ma w tym pomóc dostęp do pociągów dalekobieżnych w każdym powiecie – w niektórych przypadkach w formie integracji kolejowo-autobusowej, maksymalnie 3,5-godzinny czas przejazdu między największymi miastami kraju oraz 100-minutowy czas jazdy z Warszawy do głównych ośrodków Polski. To wszystko ma sprawić, że Polska dogoni Unię Europejską pod kątem liczby podróży na jednego mieszkańca.

Transport autobusowy – dobrze od dekad nie było

Integracja przewozów kolejowych i autobusowych to oczywiście bardzo dobry pomysł, ale też nie jest to zadanie łatwe do wykonania, zwłaszcza, że od lat nie mamy jednolitego i przemyślanego podejścia do rozwoju transportu autobusowego w skali kraju. Osiągnięcie sukcesu na tym polu będzie więc wymagało zarówno zapewnienia odpowiedniego finansowania jak i istotnych zmian organizacyjnych.

Istotną zmianą w ostatnich latach było wprowadzenie Funduszu rozwoju przewozów autobusowych (FRPA), ale sposób jego funkcjonowania budził wiele zastrzeżeń.

Kilka dni temu do Ministerstwa Infrastruktury z apelem o jak najszybsze działania w zakresie poprawy organizacji i funkcjonowania pozamiejskiego transportu autobusowego zwrócili się przedstawiciele z branży, którzy obawiają się, że „po kilku latach progresu znów wróci do etapu regresu, jaki przeżywał regionalny transport autobusowy od lat 90., a regres ten spowoduje zwiększanie się zjawiska wykluczenia transportowego, zamiast jego zmniejszania”.

Sygnatariusze listu uważają, że postulowane przez nich zmiany pozwolą na „stabilizację i dalszy, stopniowy rozwój regionalnego transportu autobusowego oraz jednoczesne zmniejszenie wykluczenia transportowego”.

Co dalej z FRPA?

We wspomnianym liście przedstawiciele branży wiele miejsca poświęcają funkcjonowaniu Funduszu rozwoju przewozów autobusowych. Postulowana jest m.in. zmiana terminów naboru do FRPA, zmianę kolejności przyznawania środków oraz zwiększenie puli środków pod kątem naborów wieloletnich. Podkreślają przy tym, że nie chcą likwidacji FRPA, ale zwiększenie jego skuteczności jako kluczowego narzędzie dla komunikacji regionalnej.

O kwestie związane z funkcjonowanie FRPA pytaliśmy resort jeszcze przed publikacją przytaczanego listu. Z informacji przekazanych nam przez resort dowiadujemy się, że prowadzona jest rewizję podstaw prawnych z zakresu przepisów dotyczących przeciwdziałania wykluczeniu komunikacyjnemu w transporcie autobusowym, zasad wykonywania publicznego transportu zbiorowego i funkcjonowania Funduszu rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej (FRPA).

– Prace te zapoczątkowane zostały spotkaniem przedstawicieli MI z organizatorami publicznego transportu zbiorowego i przewoźnikami autobusowymi w kwietniu 2024 r., a obecnie trwają analizy i oceny ww. kwestii, z uwzględnieniem postulatów branży publicznego transportu zbiorowego – zaznacza Anna Szumańska, rzecznik prasowy Ministerstwa Infrastruktury.

Resort dodaje przy tym, że w dalszej perspektywie „prowadzone będą stosowne prace legislacyjne nad nowelizacją Ustawy o publicznym transporcie zbiorowym oraz Ustawy o Funduszu rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej”.

Ustawa o publicznym transporcie zbiorowym

O ile zmiany w FRPA mogą poprawić dostępność finansowania, o tyle zmiany w ustawie o publicznym transporcie zbiorowym mogłyby zmienić sposób jego realizacji. Tutaj nie należy się jednak spodziewać daleko idących zmian, np. w zakresie postulowanej przez część ekspertów większej roli samego resortu.

Ministerstwo Infrastruktury przypomina, że ustawa z 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym rozdziela w zakresie pełnienia funkcji organizatorów publicznego transportu zbiorowego kompetencje właściwego ministra oraz jednostek samorządu terytorialnego i ich związków. – Obecnie nie są planowane w tym zakresie zmiany – podkreśla.

Resort zaznacza przy tym, że wraz z CPK, PKP PLK, CUPT oraz UTK prowadzi działania w zakresie opracowania i wdrożenia od grudnia 2030 r. projektu Horyzontalnego Rozkładu Jazdy (HRJ).

– W ramach prac nad projektem przewidziane są konsultacje m.in. z marszałkami poszczególnych województw. Istnieje konieczność przeprowadzenia szczegółowych analiz, w tym przeprowadzenia badań potrzeb klientów. W ramach uzgodnień HRJ planowane jest uzgadnianie z województwami zatrzymań pociągów uruchamianych na zlecenie ministra, z jednoczesnym skomunikowanym zatrzymywaniem pociągów i autobusów, obsługujących połączenia uruchamiane na zlecenie jednostek samorządu terytorialnego (głównie województw) – pisze Szumańska.

– Sukces wdrożenia skomunikowanych rozkładów jazdy wymaga zgodnego działania poszczególnych organizatorów publicznego transportu zbiorowego w wieloletniej perspektywie. Dlatego konieczne jest działanie wspólne, w ramach wypracowanego porozumienia, a nie decyzji narzucanych odgórnie – informuje rzeczniczka. Dodaje także, że Ministerstwo Infrastruktury i podległe mu spółki (PKP PLK oraz CPK) podejmą się skoordynowania swoich działań z działaniami województw i aglomeracji.

Ogromne wyzwanie

Podniesienie z zapaści komunikacji autobusowej i wpisanie jej w ogólnokrajowy system transportowy nie będzie łatwym zadaniem. Przewozy autobusowe z założenia powinny być skomunikowane z połączeniami kolejowymi. Jednak żeby to uczynić powinniśmy mieć jasną i klarowną sytuację, kto jest odpowiedzialny za organizację połączeń. Niezbędne jest też dobre rozpoznanie obecnej sytuacji.

– Możemy stworzyć założenia krajowego rozkładu jazdy, jednak, aby uzyskać synergie pomiędzy środkami transportu musimy wiedzieć, gdzie i jak często kursują obecnie autobusy. Niestety nie mamy jednej bazy połączeń, a Polska dalej nie posiada Krajowego Punktu Dostępu do informacji o kształcie transportu autobusowego – przypomina Maciej Mysona dyrektor ds. rozwoju - rynek miejski, w Zespole Doradców Gospodarczych TOR.

 – Prace, które obecnie trwają mogą być zalążkiem tych zmian, gdyż sieć połączeń autobusowych dowożących do kolei powinna być ustalana na poziomie krajowym z marszałkami. Cieszy fakt, że Ministerstwo widzi konieczność rozmów nad tak ważnym projektem – dodaje Mysona i wyraża nadzieję, że koordynacja prac nad HRJ będzie podstawą do ujednolicenia systemu ulg, co bardzo ułatwiłoby integrację transportu.