Nowy rok szkolny: Liczba miejscowości z autobusem wzrasta o 20%

1 września to bardzo ciekawy dzień, jeśli chodzi o transport publiczny w Polsce. W mgnieniu oka przybywa miejscowości obsługiwanych transportem publicznym. Oczywiście myliłby się ktoś, kto na tej podstawie oceni, że w transporcie publicznym poprawia się. Po prostu wznawiają kursowanie autobusy jeżdżące tylko w dni nauki szkolnej. Liczba kursów w tysiącach miejscowości zwiększa się zatem z 0 dziennie do 1-2 w każdym kierunku, wykonywanych rano w stronę siedziby gminy/powiatu i po południu w stronę przeciwną.

Najczęściej nie są to zresztą kursy wykonywane najprostszą drogą: połączenia takie zazwyczaj objeżdżają całą gminę albo pół powiatu, żeby „zebrać” młodzież szkolną ze wszystkich miejscowości. Pojedynczymi innymi pasażerami niż uczniowie są w takich autobusach emeryci, którzy nigdy nie mieli (i raczej nigdy mieć nie będą) własnego samochodu, ale funkcjonowali na rynku pracy w czasach, gdy siatka PKS-ów była jeszcze rozbudowana i nie potrzebowali samochodu. A teraz mają alternatywę: albo jadą do siedziby gminy na 7:40 i wracają 14:10 (oczywiście tylko w dni nauki szkolnej), albo muszą liczyć na podwiezienie przez dzieci (co często jest niemożliwe, bo dzieci wyemigrowały za granicę lub przynajmniej „do miasta”) bądź sąsiadów.

Są pieniądze, nie ma chętnych

Tak w praktyce wygląda wykluczenie komunikacyjne. Problem jest zdecydowanie ponadpartyjny. Zgodnie z danymi GUS, w latach 2005-07 („pierwszy PiS”) siatka połączeń autobusów regionalnych skurczyła się o ok. 10%. Z tego co zostało, w latach 2007-15 (PO-PSL) ubyło kolejne ok. 40%. Z tego co zostało, od 2015 („drugi PiS”) do początku pandemii ubyło następne ok. 20%.

Trzeba jednak oczywiście pamiętać, że obecny rząd próbuje coś z tym problemem zrobić. Dzięki utworzonemu w 2019 r. Funduszowi Rozwoju Przewozów Autobusowych (tzw. PKS+) wiele samorządów utworzyło nowe połączenia. Inne sprytnie zmieniają dotychczasowe trasy – przedstawiając je do dofinansowania jako „nowe” (z FRPA nie można finansować dotychczasowych tras, ale jak już zmieni się trasę o 1 km – to trasa jest „nowa”). W sumie nie ma się co zżymać na samorządy o takie działania – cel uświęca tu środki. Tym bardziej, że część samorządów ma w kompletnym poważaniu problem wykluczenia. Z corocznie przeznaczanych na FRPA 800 mln zł, ani razu nie wykorzystano pełnej puli. Zainteresowanie w tym roku jest rekordowe, ale i tak wyniosło tylko ok. 70%. Jedynie w 4 województwa zainteresowanie było większe niż pula przewidziana dla tych województw. Całe szczęście, że parlament znowelizował ustawę o FRPA, która pozwala elastycznie przekładać środki pomiędzy województwami, jeśli gdzieś zainteresowanie jest za małe, a gdzieś indziej – „nad kreską”.

Posłanka i jej 11 złotych

A jak już jesteśmy przy pracach parlamentu. Posłanka Paulina Matysiak (Lewica) to parlamentarzystka na pewno najbardziej medialnie zaangażowana w sprawy wykluczenia transportowego. Od początku obecności w Sejmie podejmuje szereg działań w tej sprawie (jest m.in. szefową parlamentarnego zespołu ds. wykluczenia komunikacyjnego). I choć część pomysłów Partii Razem, którą reprezentuje posłanka Matysiak, jest dyskusyjnych (np. kompletnie niedopracowany pomysł z początku wojny na Ukrainie, by wprowadzić „bezpłatną” komunikację w miastach wojewódzkich), to nie sposób odmówić posłance aktywności. W ostatnich tygodniach, aktywność ta była widoczna m.in. w kilku wyjazdach transportem publicznym „w Polskę”, które Matysiak aktywnie relacjonowała w social mediach, pokazując niedostatki komunikacji publicznej i problem wykluczenia komunikacyjnego. Jeden z wpisów dotyczył tego, że pokazała legitymację poselską w autobusie z Bydgoszczy do Koronowa. Na posłankę wylał się hejt, czemu nie mogła zapłacić 11 zł. Komentarz taki zamieścił m.in. poseł PiS Jan Mosiński. Który to poseł w ciągu rozliczył kilometrówkę na 30 tys. zł…

A jeśli chodzi o poselskie rozliczenia… One elektryzują opinię publiczną. I tak, w ostatnich dniach media informowały, że w ciągu 2,5 roku podatnicy zapłacili za poselskie loty prawie 10 mln zł. Najczęściej z samolotów korzystają posłowie z woj. zachodniopomorskiego, co jest w jakiś sposób uzasadnione i logiczne, bo pociągiem jedzie się znacznie dłużej niż się leci. Ale jeśli na liście jest też posłanka z Gdańska (Agnieszka Pomaska, KO) i poseł-wiceminister z okolic Nowego Targu, który musi lecieć do Krakowa (Edward Siarka, PiS), to już nie jest logiczne... Jeśli Pendolino jedzie co godzinę, kosztuje mimo wszystko kilka razy mniej niż samolot, a sumaryczny czas przejazdu (od-do) jest identyczny lub nawet korzystniejszy na rzecz pociągu – to nic tu się nie składa w logiczną (dla podatnika) całość.

Transport publiczny jest „be”

Ale bardziej od posłów-lotników podpadł ostatnio opinii publicznej prezydent Wrocławia Jacek Sutryk. Najbardziej – konwersacją z panem Jerzym z MOPS, ale również wymianą opinii z użytkownikami Facebooka na temat transportu publicznego. Prezydent Sutryk, zaczepiony na FB, czemu jedzie na Campus Polska jedzie wypasionym samochodem, a nie pociągiem, w zasadzie nie ukrył swojej niechęci do transportu publicznego.

Campus Polska to ważny polityczny projekt antyrządowej opozycji. Na tegorocznym Campusie brylował m.in. poseł Franciszek Sterczewski (KO), również, obok posłanki Matysiak, niestrudzony promotor transportu publicznego. Sterczewski wystąpił niedawno na kongresie PO z postulatami transportowymi i wskazał, że walką z wykluczeniem powinien być specjalny „fundusz transportowy”, który przekaże samorządom środki na obowiązkowe wykorzystanie na transport. Ten pomysł jest bardzo dobry, ale można założyć się, że Sterczewski był jednym z bardzo niewielu VIP-ów, którzy przyjechali na Campus transportem publicznym.

Dlatego to koło jakoś tak nie bardzo się zamknęło.