Przez brak przestrzennego planowania Polska traci miliardy złotych

‒ Mamy niesłychanie wadliwy system planowania przestrzennego. Przestrzeń jest wielką wartością ekonomiczną, społeczną, narodową i tak słabe planowanie, jakie mamy w Polsce, jest niespotykane w Europie – krytykuje w rozmowie z serwisem newseria.pl Adam Kowalewski, architekt, przewodniczący rady nadzorczej Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej (FRDL). ‒ Prawie w każdej dziedzinie chaos przestrzenny generuje straty.

O tym, że system planowania urbanistycznego jest wadliwy, pisaliśmy już wcześniej. Planowaniem przestrzennym w Polsce rządzi chaos – wynika z raportu przygotowanego przez wybitnych polskich naukowców. Dokument nie tylko stwierdza dość oczywistą patologię, ale też, jak mało które opracowanie w ostatnich latach, celnie punktuje skutki urbanistycznej nonszalancji. Cierpią na niej całe miasta, ale też zwykli ludzie. Czasem w sposób, z którego nie zdają sobie sprawy.

Drogi, które nie powstaną

Kowalewski podkreśla, że straty finansowe, wynikające z nieprzemyślanego planowania przestrzennego w Polsce trudno podsumować. Wiadomo, że gminy mają zobowiązania związane z wykupem gruntów pod planowane drogi i że przekraczają one 120 mld zł. Nie wiadomo jednak, czy część z tych dróg kiedykolwiek powstanie. Z drugiej strony brakuje planowania dla przebiegu dróg krajowych i autostrad, co wymusiło stworzenie specustawy.

"RynekInfrastruktury.pl" zwracał już uwagę na ten problem. Chaos urbanistyczny nie tylko utrudnia życie mieszkańcom, wprowadza w okolicę nieład, zatruwa widok estetom, ale także generuje koszty finansowe. To jednak nie wszystko. Dezurbanizacja to nie tylko dużo wyższe koszty budowy i eksploatacji infrastruktury. Z powodu chaotycznej i rozproszonej rozbudowy nie rozwija się transport publiczny.

Gminy zdecydowanie zbyt chaotycznie wykupują też grunty pod planowaną zabudowę mieszkaniową. Zgodnie z nimi w nowych domach mogłoby zamieszkać ponad 60 mln osób – o ponad połowę więcej niż wynosi cała populacja Polski. Szacunki na podstawie studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego mówią o mieszkaniach dla nawet ponad 200 mln osób.

Nowy kodeks pomoże

Pod zabudowę mieszkaniową przeznaczanych jest też wiele terenów, które znajdują się w lasach i na polach, z daleka od infrastruktury drogowej i socjalnej. To właśnie temu zjawisku ma zapobiegać nowy kodeks urbanistyczno-budowlany, nad którym trwają prace w Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Budowlanego przy Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju.

‒ Kodeks powiąże planowanie w gminie z jej możliwościami i realnymi potrzebami. Wprowadzi on zasadę powszechnie stosowaną na świecie, że wchodzi się na tereny nowe, czyli leśne, rolne, wtedy, kiedy obszar zurbanizowany nie ma już rezerw. U nas na odwrót ‒ w środku miast mamy mnóstwo wolnego terenu uzbrojonego, z drogami, ale tam się nie wchodzi, skoro można budować w polu i tu taniej kupić grunt – mówi Kowalewski.

Nowe przepisy mają być elastyczne i pozwolić na budowę np. elementów gospodarstwa rolnego na wsi. Kowalewski dodaje, że powinna temu towarzyszyć zmiana systemu podatkowego, dzięki której budowa w miastach byłaby bardziej opłacalna.

Obecna sytuacja, jak podkreśla Kowalewski, prowadzi do rozpraszania zabudowy mieszkaniowej. To generuje koszty ‒ same tylko konsekwencje finansowe dojazdów, według raportu FRDL, przekraczają 26 mld zł rocznie, a do tego dochodzi koszt straconych ponad 600 mld godzin. Niekontrolowana urbanizacja zwiększa też ryzyko związane m.in. z katastrofami naturalnymi. FRDL przypomina, że powódź w 2010 r. kosztowała 12 mld zł.

Rozproszona zabudowa kosztuje więcej

‒ Badania wykazują, że rozproszona zabudowa, biorąc pod uwagę koszty infrastruktury, czasu straconego na dojazdy do pracy, koszty przesyłu i wszystkie elementy, których miasto potrzebuje do funkcjonowania, jest o 30-40 proc. droższa. To są koszmarne sumy – podkreśla Kowalewski. ‒ Planowanie przestrzenne jest w sensie prawnym bardzo źle opracowane i na tym polega jego słabość. Ono nie daje ani władzom centralnym, ani gminom możliwości dobrego zarządzania przestrzenią.

Dodaje, że gminy coraz częściej uchwalają własne plany zagospodarowania przestrzennego, ale są one nieprzemyślane i nieskoordynowane. Takiego problemu nie ma np. w Anglii i innych krajach zachodnich, gdzie władze mają dużo większe możliwości wpływania na inwestorów i racjonalnego zarządzania przestrzenią publiczną.

W pierwszej połowie lipca informowaliśmy o liście, który FRDL wystosowała do premiera Donalda Tuska. Apeluje w nim o zmianę obecnej sytuacji, związanej z brakiem odpowiedniego planowania przestrzennego. Pod dokumentem, poza przedstawicielami fundacji, podpisali się m.in. Andrzej Arendarski (KIG), Henryka Bochniarz (Konfederacja Lewiatan), Henryk Domański (PAN), Hubert Izdebski (UW) i Jerzy Stępień (były przewodniczący Trybunału Konstytucyjnego).