Rewolucja w transporcie zbiorowym - cz. 2

Jeśli chodzi o miasta, w których komunikacja funkcjonuje, to jej status jest jasny i nie podlega dyskusji: jest to komunikacja miejska (art. 4, ust. 4 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym, Dz. U. Nr 5, poz. 5). Ponieważ jest organizowana przez gminę, to funkcjonowanie finansowane jest z kasy gminy, zaś obowiązywać w niej mogą jedynie ulgi 50% i 100%. Wartości ulg w komunikacji miejskiej określone są w różnych, niezależnych od siebie aktach normatywnych: ustawa z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora, Dz. U. Nr 221, poz. 2199 z 2003 r. z późn. zm., ustawa z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, Dz. U. Nr 9, poz. 87 z 2002 r. z późn. zm., ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz. U. Nr 164, poz. 1365 z późn. zm., ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty; Dz. U. Nr 256, poz. 2572 z 2004 r. z późn. zm., ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, Dz. U. Nr 42, poz. 371 z 2002 r. z późn. zm.

Z kolei poza miastami, na terenie gmin wiejskich i w miejscowościach nie posiadających statusu miasta, komunikacja publiczna nosi miano publicznego transportu zbiorowego (art.4, ust. 14 ustawy PTZ). Co ważne, publicznym transportem zbiorowym są zarówno przewozy organizowane przez samorządy nie miejskie (przewozy gminne, powiatowe, wojewódzkie, międzywojewódzkie - art. 4., ust. 3, 7 i 10 ustawy PTZ), jak też funkcjonujące komercyjnie, ale w oparciu o wypłacane rekompensaty określone w art. 52 ustawy PTZ i dopłaty do udzielonych ulgi ustawowych określone w art. 56 ustawy.

Ulgi dotychczas

Kwestię ulg ustawowych przysługujących korzystającym z publicznego transportu zbiorowego regulują obecnie ustawy o publicznym transporcie zbiorowym (art. 56) i Ustawa z dnia 20 czerwca 1992 r o uprawnieniach do bezpłatnych i ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego, Dz.U. 1992 nr 54 poz. 254 z późn. zm. Operatorzy przewozów i przewoźnicy zobowiązani są do udzielania ulg w wysokości 100%, 95%, 93%, 78%, 51%, 51%, 49% i 37% (art. 1b, ust. 2 ustawy o uprawnieniach...), jednak każdemu z nich przysługuje zwrot kosztów związanych z ich udzieleniem, o czym mówi art. 52 ustawy ptz. Obecnie środki te wypłacane są z budżetu państwa przez samorządy województw (art. 8a i 8 b ustawy o uprawnieniach...).

Dodatkowo operatorom realizującym przewozy o charakterze użyteczności publicznej przysługuje rekompensata za wykonywanie przewozów nierentownych (art. 50, ust. 1, ppkt. 2, lit. c i 52 ustawy PTZ). Przewoźnicy zobowiązani są do wykazania podstaw do roszczeń rekompensat marszałkom województw, zaś ci obecnie obligatoryjnie wypłacają roszczone środki. Prowadzi to do patologii, bowiem gminie nie opłaci się organizować cywilizowanej komunikacji, w której miałaby wpływ na rozkład, wspólny bilet itd., bo musiałaby wyłożyć własne środki na rekompensatę z tytułu nierentowności. Nie opłaci się, bo jeśli przewoźnik komercyjny sam uruchomi kursy (vide: Blachownia k/Częstochowy), to dostanie rekompensatę z budżetu państwa za ulgi, a ona może pokryć różnicę z tytułu nierentowności. Ale uwaga: tylko w najkorzystniejszych dla niego kursach, więc pozostałe i tak likwiduje.

Ulgi od 2017 r.

Ustawodawca chcąc zmusić samorządy do zainteresowania się problematyką komunikacji na ich terenie, ale nie chcąc obciążać ich dodatkowymi wydatkami, jak ma to miejsce np. w systemie edukacji, opracował nowy mechanizm wypłacania rekompensat z budżetu państwa. Mówią o tym art. 54 i 56 ustawy PTZ. Do opisanego wyżej łańcuszka wpleciony został organizator, prawdopodobnie już obligatoryjny, co wynika z terminologii użytej w rozdziale 6 ustawy PTZ o finansowaniu publicznego transportu zbiorowego (tj. operator i organizator), definicje których wyjaśniono w art. 4 odpowiednio ust 8 i 9. Oznacza to nic innego, jak konieczność podpisania umowy o świadczenie usługi przewozów pasażerskich w ramach publicznego transportu zbiorowego między przewoźnikiem, a gminą, powiatem, województwem.

Jednocześnie z dniem wejścia w życie przepisów regulujących omawianą tu kwestię (tj. 1 stycznia 2017 r.) uchylone zostaną zapisy ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego w zakresie art. 8a i 8b, które obecnie przewidują wypłatę rekompensaty przez samorząd wojewódzki bezpośrednio każdemu przewoźnikowi, który stosując ulgi zgłosi stosowne roszczenie. Od 2017 r. operator będzie zwracał się do organizatora z roszczeniem wypłaty rekompensaty, a ten przekaże je marszałkowi województwa. Przewoźnicy, którzy nie podpiszą umowy z organizatorem, nie będą już mieli możliwości uzyskiwania rekompensaty.

Niesie to za sobą wiele możliwości, jak uzyskanie przez gminę realnego wpływu na kształt komunikacji realizowanej przez przewoźników, którzy chcąc dalej funkcjonować będą musieli stać się operatorami, a w konsekwencji realizować zadania postawione przez organizatora.