Sąd przyznał Grażynie Wolszczak rację w precedensowym sporze ws. smogu

Wyrok nie jest prawomocny, bo przedstawicielom Skarbu Państwa przysługuje odwołanie. Zasądzona kwota nie jest może wysoka (5 tys. zł na cel charytatywny), ale podobnych pozwów jest więcej i wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy–Śródmieścia może uruchomić efekt domina.

Aktorka Grażyna Wolszczak kilka tygodni temu złożyła pozew cywilny związany z naruszeniem dóbr osobistych. Zarzuciła rządzącym nieskuteczną walkę ze smogiem, co w efekcie powoduje, że nie może w pełni korzystać ze swoich obywatelskich wolności. Pozwała Skarb Państwa, podobny pozew przeciwko władzom Warszawy wycofała po spotkaniu w prezydentem Rafałem Trzaskowskim. – Daję szansę miastu, bo ekipa ma sensowne plany i jeżeli będzie wywiązywać się z ich realizacji, to zrezygnuję z roszczeń – mówiła wtedy w rozmowie z TVN Warszawa.

Dziś sąd uznał jej argumentację. Wskazał, że rządzący podejmują działania antysmogowe, ale są one niewystarczające lub spóźnione. Powołując się na raporty, NIK przyznał, że stężenie składników smogu w ciągu ostatniej dekady wielokrotnie przekraczało dopuszczalne normy. Tymczasem zarówno przepisy unijne, jak i krajowe zobowiązują rząd do aktywnej dbałości o stan powietrza.

Sąd uznał, że naruszono w ten sposób dobra osobiste Wolszczak. – Zostało naruszone prawo do korzystania z walorów nieskażonego środowiska naturalnego. Również prawo do wolności, bo powódka musiała ograniczyć aktywność na świeżym powietrzu. Ograniczono jej też prawo do prywatności poprzez narażenie jej na oddychanie zanieczyszczonym powietrzem. Z całą pewnością można mówić o krzywdzie powódki, która nie może w sposób wolny od lęku korzystać z aktywności poza domem, wychodzić na spacery – cytuje sędzię Barbarę Sytą-Latałę „Gazeta Wyborcza”. – Nie ulega wątpliwości, że nastąpiło zaniechanie ze strony Skarbu Państwa. To działanie bezprawne i zawinione – dodała sędzia.

Sprawę rozstrzygnął sąd pierwszej instancji. Przedstawiciele Skarbu Państwa mogą się od niego odwołać. W kolejce czekają jednak podobne pozwy złożone przez innych ludzi kultury. Złożyli je m.in. aktor Jerzy Stuhr i dziennikarz Mariusz Szczygieł.

Polskie miasta są jednymi z najbardziej zanieczyszczonych smogiem w Europie. Według danych inspektoratów ochrony środowiska i Najwyższej Izby Kontroli za to zjawisko w skali całego kraju, gdy potraktować je zbiorczo, odpowiadają w głównej mierze piece węglowe używane do ogrzewania w zimie, ale gdy brać pod uwagę tylko duże miasta, rośnie udział w smogu produktów powstających w efekcie ruchu samochodowego (m.in. spalin, pyłu wzbudzonego z jezdni, startych elementów opon i klocków hamulcowych). W Warszawie to samochody odpowiadają za większość pyłu PM 10, czyli jednego z głównych składników smogu.

Smog nie jest wyłącznie problemem Polski. Np. rząd brytyjski przegrał w ciągu ostatnich lat kilka procesów związanych z nieumiejętną walką ze smogiem. W 2017 r. tamtejszy Sąd Najwyższy zobowiązał rząd do przedstawienia planu walki z zanieczyszczeniem powietrza (W Wielkiej Brytanii, „na cenzurowanym” są przede wszystkim związki azotu – produkt pochodzący ze spalania paliw, głównie z rur wydechowych aut starszego typu).

Brytyjczycy traktują problem smogu jako powszechne zagrożenie zdrowia. Choć brytyjski rząd również jest krytykowany za niedostateczne działania, zdążył już zapowiedzieć m.in. zakaz sprzedaży aut benzynowych i na olej napędowy od 2040 r. A np. władze Londynu zorganizowały strefy płatnego wjazdu w znacznej części centrum miasta, z bardzo wysokimi opłatami dla aut.

W Polsce działania związane ze smogiem próbują podejmować niektóre samorządy. Wyróżnia się Kraków (gdzie jednak problem wydaje się być jednym z największych), który od 1 września tego roku bezwzględnie zakaże używania węgla w piecach, a jednocześnie dość intensywnie stara się regulować rucha samochodowy w centrum miasta. Inne aglomeracje, np. Warszawa, stosują dopłaty do wymiany pieców węglowych.