Smog zwiększa ryzyko zgonu na COVID-19. Najgorzej jest w Czechach

Według autorów opracowania średnio nawet 15 proc. śmiertelnych przypadków na całym świecie, wynikających z zakażenia koronawirusem SARS-CoV-2, można przypisać emisjom powodującym smog. Najgorzej sytuacja kształtuje się w regionie Azji Wschodniej. Tam blisko 27 proc. zarażonych wirusem COVID-19 zmarło również w następstwie długotrwałego narażenia na zanieczyszczenie powietrza.  Niezbyt dobrze wygląda to także na Starym Kontynencie. Niemal 19 proc. zgonów obywateli z krajów Europy zakażonych koronawirusem przyspieszył smog. W odniesieniu do Ameryki Północnej zdiagnozowano 17 proc. takich przypadków.

Naukowcy są przekonani, że wiele zgonów spowodowanych wirusem COVID-19, można by uniknąć, gdyby populacja była narażona na niższy poziom zanieczyszczenia powietrza. W skład zespołu badawczego weszli Jos Lelieveld z Instytutu Chemii im. Maxa Plancka w niemieckiej Moguncji oraz Instytutu Cypryjskiego w Nikozji, profesor Thomas Muenzel z Centrum Medycznego Uniwersytetu Johannesa Gutenberga w Moguncji i Niemieckiego Centrum ds. Cardiovascular Research w Moguncji, a także dr Andrea Pozzer z Instytutu Chemii im. Maxa Plancka.

Kompleksowa ocena dopiero po ustąpieniu pandemii

Naukowcy wykorzystali dane epidemiologiczne z poprzednich amerykańskich i chińskich badań dotyczących zanieczyszczenia powietrza, pandemii COVID-19 i wybuchu epidemii SARS w 2003 roku. Wnioski podparto jeszcze tegorocznymi danymi z Włoch. Wszystko połączono także z danymi satelitarnymi pokazującymi globalne narażenie na zanieczyszczenie drobnymi cząstkami stałymi o średnicy mniejszej lub równej 2,5 mikrona, powszechnie znanymi jako PM2,5 oraz informacjami o warunkach atmosferycznych z naziemnych stacji monitorowania. Zgromadzone dane pozwoliły stworzyć model do obliczania odsetek zgonów spowodowanych koronawirusem, które można przypisać długotrwałemu narażeniu na PM2,5. Opublikowane wyniki opierają się na danych epidemiologicznych zebranych w trzecim tygodniu czerwca 2020 roku.

Naukowcy nie mają wątpliwości, że po ustąpieniu pandemii konieczna będzie kompleksowa ocena. Szacunki dla poszczególnych krajów pokazują, że smog przyczynił się aż do 29 proc. zgonów z powodu zakażenia wirusem COVID-19 w Czechach, 27 proc. w Chinach, 26 proc. w Niemczech, 22 proc. w Szwajcarii, 21 proc. w Belgii, 19 proc. w Holandii, 18 proc. we Francji, 16 proc. w Szwecji, 15 proc. we Włoszech, 14 proc. w Wielkiej Brytanii, 12 proc. w Brazylii, 11 proc. w Portugalii, 8 proc. w Irlandii, 6 proc. w Izraelu, 3 proc. w Australii oraz zaledwie 1 proc. w Nowej Zelandii.

– Ponieważ liczba zgonów przez koronawirusa stale rośnie, nie jest możliwe podanie dokładnej lub ostatecznej ich liczby w poszczególnych krajach, które można przypisać zanieczyszczeniu powietrza. Jednak na przykład w Wielkiej Brytanii odnotowano już 44 tys. zgonów z powodu wirusa COVID-19 i szacujemy, że odsetek przypisywany zanieczyszczeniu powietrza wynosi 14 proc. To oznacza, że ​​ponad 6100 tych zgonów można też przypisać zanieczyszczeniu powietrza. W odniesieniu do USA, gdzie odnotowano ponad 220 tys. zgonów z powodu koronawirusa, blisko 40 tys. z tych przypadków, czyli 18 proc. jest efektem działania smogu – wyjaśnił prof. Lelieveld.

Większe ryzyko zawału i udaru

– Niewielkie zanieczyszczone cząsteczki PM2,5, migrujące z płuc do krwi i naczyń krwionośnych, powodują stan zapalny i silny stres oksydacyjny oraz brak równowagi między wolnymi rodnikami i utleniaczami w organizmie, które normalnie naprawiają uszkodzenia komórek. Powoduje to także uszkodzenie śródbłonka i tętnic, prowadząc do ich zwężenia i usztywnienia. Wirus COVID-19 dostaje się również do organizmu przez płuca, powodując uszkodzenie naczyń krwionośnych i śródbłonka. Jeśli połączy się długotrwałą ekspozycję na zanieczyszczenia powietrza z zarażeniem koronawirusem, to mamy dodatkowy niekorzystny wpływ na zdrowie, szczególnie w odniesieniu do serca i układu krwionośnego. To prowadzi do większej podatności i mniejszej odporności na wirusa COVID-19. Jeśli pacjent ma już chorobę serca, to zanieczyszczone powietrze z infekcją koronawirusa zwiększa ryzyko zawału czy niewydolności serca, a także udaru mózgu – precyzuje prof. Muenzel.

– Cząstki stałe zwiększają aktywność receptora na powierzchni komórek, zwanego ACE-2, o którym wiadomo, że bierze udział w sposobie infekowania komórek przez wirusa COVID-19. Mamy więc "podwójne trafienie": zanieczyszczenie powietrza uszkadza płuca i zwiększa aktywność ACE-2, co z kolei prowadzi do zwiększonego wychwytu wirusa przez płuca, naczynia krwionośne i serce – dodał Muenzel.

Naukowcy wezwali na koniec publikacji do przyspieszenia poszukiwań skutecznych polityk redukcji antropogenicznych emisji, które powodują zarówno zanieczyszczenie powietrza, jak i zmianę klimatu. Przypomnieli, że każda pandemia kończy się szczepieniem populacji lub jego odpornością poprzez rozległe zakażenie. Zaznaczyli jednak, że nie ma szczepionek przeciwko złej jakości powietrza i zmianom klimatycznym. Zaradczym środkiem pozostanie ograniczenie emisji. Według nich wdrażanie zielonej gospodarki z odnawialnymi źródłami energii przyczyni się do poprawy zarówno środowiska, jak i zdrowia publicznego.