Szwecja. Za kołem podbiegunowym przesuwają… miasto. W całości

W pamiętnej scenie z filmu „Poszukiwany, poszukiwana” Jerzy Dobrowolski w roli dyrektora („z zawodu”) stojąc nad makietą nowego osiedla przestawiał bloki mieszkalne w miejsce jeziora, a jezioro gdzie indziej. W szwedzkiej części Laponii miejscy urzędnicy i architekci naprawdę bawią się właśnie w ustawianie nowego miasta. Wszystko z powodu konieczności przeniesienia Kiruny, bo jej część stoi na terenach, których stabilność naruszyła pobliska kopalnia rudy żelaza.

W Kirunie wariują kompasy

Kiruna nie jest zwykłym, przykrytym śniegiem miasteczkiem. To 18–tysięczny ośrodek, który jest najbardziej wysuniętym na północ miastem Szwecji i ośrodkiem sportów zimowych. Przez większość XX w. funkcjonowała tam najbardziej wysunięta na północ sieć tramwajowa na świecie, zlikwidowana w 1993 r. Miasto, ufundowane w 1900 r., nie istniałoby jednak, gdyby nie kopalnia rudy żelaza. LKAB, firma która zarządza kopalnią, to jeden z największych dostawców tego towaru w Unii Europejskiej. O ile zwykle ruda żelaza ma czystość na poziomie 30–40 proc., to ta z Kiruny sięga 70 proc. Z tego powodu w okolicy wariują kompasy.

– Kopalnia od zawsze była nierozerwalnie związana z miastem. To symbioza. To powód, dla którego miasto jest tu gdzie jest. Dlatego nigdy nie było takiej opcji, by ją zamknąć – mówi w sponsorowanym przez władze filmie wiceburmistrz Niklas Siren.



Dlatego w 2004 r. postanowiono przenieść miasto. Początkowo rozważano przesunięcie centrum na północ, ostatecznie w 2010 r. zdecydowano się na kierunek wschodni. Pierwsze prace rozpoczęto dwa lata temu, choć już wcześniej wykupywano domy od ich właścicieli. Faktyczne przeniesienie mieszkańców, sklepów i punktów usługowych ma się odbyć na przełomie obecnej i kolejnej dekady, ale całe przedsięwzięcie potrwa minimum 20–30 lat.

White plan

Przesunięcie centrum miasta zaplanowali architekci ze sztokholmskiej pracowni White. Domy i mieszkania mieszkańców Kiruny są wykupywane po cenach rynkowych plus 25 proc. wartości. Za te pieniądze kupują oni nowe domy, w nowym miejscu. Dotychczasowe budynki zostaną rozebrane, a w strefie przylegającej do kopalni powstanie park [na poniższym filmie możecie obejrzeć jak to będzie wyglądało w praktyce - red.]. Niektóre budynki zostaną jednak po prostu przeniesione do nowej lokalizacji. Za dwa lata czeka to wieżę zegarową, która będzie centralnym punktem nowego miasta, a w 2021 r., w częściach, ma zostać przeniesiony słynny kościół, uznawany za jeden z najładniejszych budynków w Szwecji. Sklepy położone dziś przy rynku, znajdą się również przy nowym rynku, ale, korzystając z okazji, powstanie tam też nowy ratusz. Koszty całej operacji, które są ostrożnie szacowane na miliard dolarów, bierze na siebie LKAB.



Warto pamiętać, że przedsięwzięcie trudno porównywać z budową zupełnie nowego miasta. Takie zjawiska można spotkać w Chinach, czy w państwach Zatoki Perskiej, które za pieniądze z ropy naftowej budują nowe osiedla na pustyni. W Kirunie powstaną nowe budynki, ale mieszkańcy i struktura społeczna już jest i się nie zmieni. – Wyzwaniem nie jest zaprojektowanie nowego miasta, tylko przekonanie do tego ludzi, którzy tu mieszkają – mówi na wspomnianym filmie architekt Mark Szulgit z White.

Miasto kompaktowe

Jego pracownia zresztą już zbiera architektoniczne nagrody, za rozpisany na 20 lat masterplan. Nowa Kiruna, ma być miastem bardziej spójnym, mniej rozlanym przestrzennie, wygodnym dla pieszych. Architekci na swojej stronie internetowej prezentują przewidywane zmiany kształtu miasta aż do 2100 r.


wiz. White.se

Na razie tam gdzie ma być nowy rynek jest plac budowy. Miejsce powinno pełnić swoją rolę już ok. 2020–21 r. Mieszkańcy i lokalny biznes sami zdecydują, kiedy będą się chcieli przenieść. Ich domy zostaną wyburzone dopiero wtedy gdy to zrobią. Dopiero wtedy będzie można mówić o nowym mieście Kiruna, choć w istocie będą to tylko nowe budynki. Ale i tak robi to wrażenie.