Tramwaj do Swarzędza zdubluje linię kolejową?

Wczoraj, 19 lipca, został podpisany list intencyjny w sprawie potencjalnej możliwości budowy nowej linii tramwajowej do Swarzędza. Porozumienie podpisały władze Poznania, miasta i gminy Swarzędz oraz firmy Volkswagen Poznań. Jak na razie wynikiem listu będzie zlecenie badań, które mają odpowiedzieć na pytanie, czy realizacja tej inwestycji jest efektywna ekonomicznie. Jest to więc pierwszy z wielu kroków do ewentualnej realizacji całej koncepcji. Jakie są jednak szczegóły tej inwestycji? Jak miałaby biec nowa trasa oraz kto miałby sfinansować jej budowę?

Wyniki analizy w drugim kwartale przyszłego roku

Jak mówi nam Jan Gosiewski, dyrektor poznańskiego Zarządu Transportu Miejskiego, zlecenie wykonania tych badań ma mieć miejsce za kilka miesięcy.

– Chcielibyśmy, żeby zlecenie tej analizy nastąpiło w październiku, bowiem jak na razie mamy list intencyjny, a musimy jeszcze podpisać techniczne porozumienie i określić ostateczne wytyczne i zakres wspomnianych badań. Po zleceniu, które prawdopodobnie zrealizujemy my jako ZTM, szacuję, że wyniki powinniśmy mieć w II kwartale przyszłego roku, choć jest to bardzo orientacyjny termin – mówi Gosiewski.

4 kilometry długości i 2 przystanki na nowej trasie

Zdecydowanie największe zainteresowanie budzi potencjalny przebieg tej trasy. Mówił o tym inicjator pomysłu budowy nowej trasy do Swarzędza, a więc Burmistrza Miasta i Gminy Swarzędz, Marian Szkudlarek.

– Nowa trasa miałaby dochodzić do ulicy Stawnej, na wysokość skansenu pszczelarskiego, gdzie planowane jest jej zakończenie. Linia zaczynałaby się od obecnej pętli Miłostowo, i biegłaby wzdłuż ulicy Warszawskiej, po jej prawej stronie (patrząc w kierunku Swarzędza), następnie musiałaby przechodzić górą lub dołem węzła drogowego w Antoninku, a dalej wychodziłaby koło jednostki Państwowej Straży Pożarnej w Antoninku a następnie biegłaby tą właśnie stroną (bezpośrednio przy zakładzie VW - przyp. red.) do Swarzędza. Pierwotnie zakładaliśmy, że trasa miałaby się kończyć przy ulicy Sośnickiej, lecz po dużej analizie uznaliśmy, że trasa powinna wchodzić głębiej w głąb naszego miasta, tym bardziej, że w okolicach ulicy Stawnej powstaną wkrótce dwa duże osiedla mieszkaniowe na terenach dawnych fabryk mebli. Tak naprawdę trasa miałaby mieć dwa dodatkowe przystanki, jeden przy zakładach Volkswagena, a drugi w Swarzędzu – przekazał samorządowiec.



Planowany przebieg trasy. Rys. Redakcja

Szkudlarek dodał też, że gmina chciałby ograniczyć kursowanie autobusów pomiędzy Swarzędzem a Poznaniem i zastąpić je właśnie tramwajem.

– Linia musi się kończyć przy Stawnej, bowiem w dalszej części miasta nie ma aktualnie miejsca na budowę tej trasy, a my przyjęliśmy założenie, że nie będziemy nic wyburzać oraz wywłaszczać, tak aby nie zmuszać mieszkańców do zmiany miejsca zamieszkania – powiedział burmistrz.

Warto zaznaczyć, że ze wstępnego przebiegu trasy wynika, że nowa linia miałaby mieć długość około 4 kilometrów.

Ekspert: Linia powinna bardziej penetrować Antoninek i gminę Swarzędz

Oczywiście jest to orientacyjny przebieg, który może ulec zmianie w wyniku zleconych badań. Na taki scenariusz zdecydowanie liczy dr Michał Beim z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, ekspert zajmujący się transportem publicznym.

– Trzeba przemyśleć zakładany przebieg tej linii, tak aby nie dublować linii kolejowej, co ma miejsce w przywołanym założeniu. Musimy “dociążyć” ten tramwaj pasażerami i to nie tylko pracownikami Volkswagena. Warto więc, aby linia penetrowała bardzo zwarte miasto jakim jest Swarzędz i docierała do jego subcentrum, czy to na północ od torów kolejowych, w okolice Jeziora Swarzędzkiego, czy to na południe, w okolice osiedla Cegielskiego. Wbrew pozorom tramwaj nie musi wcale docierać do stacji kolejowej – mówi naukowiec.

Michał Beim zwraca też uwagę na jeszcze jeden istotny aspekt, a więc to, że nowa linia tramwajowa może być impulsem do przekształceń przestrzennych Swarzędza. Ekspert pochwala też pomysł dociągnięcia tramwaju do miejsca, gdzie mają powstać dwa nowe osiedla mieszkaniowe wspomniane przez burmistrza Szkudlarka.

– Idea wychodzenia z linią tramwajową poza granice administracyjne danej gminy bardzo cieszy. Tylko w Polsce przyjęliśmy taką politykę, że granica administracyjna jest nieprzekraczalna dla tramwajów, oczywiście z wyjątkiem Śląska oraz Łodzi i jej podmiejskiego systemu tramwajowego. Świetnie też, że w przedsięwzięciu chce uczestniczyć największy pracodawca w regionie, a więc firma Volkswagen – mówi dr Beim, który jednak zaznacza, że pomiędzy Miłostowem a fabryką niemieckiego koncernu motoryzacyjnego linii tramwajowa mogłaby bardziej penetrować spore osiedle jakim jest Antoninek.

Tramwaj i pociąg… 20 metrów od siebie

Wszystkie osoby z którymi rozmawialiśmy przypominają, że jak na razie nie podjęto decyzji o budowie linii tramwajowej, lecz zaczęto dopiero długotrwały i kosztowny proces analiz (a właściwie zbierania do nich materiałów). Wstępny przebieg trasy pokazuje, że tramwaj na większym odcinku potencjalnej linii miałby dublować linię kolejową. W takim wypadku tramwaje i pociągi kursowałyby niemalże obok siebie, ze szkodą dla wolniejszych tramwajów, które nigdy nie osiągną na tym odcinku prędkości większej niż pociąg.

Aktualne założenia mówiące tylko o dwóch przystankach tramwajowych (przy fabryce VW oraz w samym Swarzędzu) także nie przemawiają za budową tramwaju, bowiem tak zbudowana linia nie będzie bardziej atrakcyjna dla mieszkańców niż kolej czy własne auto. Sprawa wyglądałaby inaczej, gdyby zaplanowano obsługę większej części miasta. Nie zmienia to jednak tego, że pociągi regionalne potrzebują około 13 minut aby dotrzeć ze Swarzędza do stacji Poznań Główny, a tramwaj wielokrotnie więcej.

Tramwaj nie musi być bezsensowną inwestycją

Z drugiej strony tramwaj mógłby pomóc w podróżach w inne rejony miasta niż te, które obsługuje kolej, co tłumaczy doktor Beim.

– Oczywiście jeśli osoby mieszkające w Swarzędzu podróżują do lub ze ścisłego centrum Poznania, to w tej relacji pociąg zawsze będzie bezkonkurencyjny, natomiast jeśli mówimy już o podróżach w rejon Malty, Rataj, czy Śródki, to podróż tramwajem ze Swarzędza mogłaby być konkurencyjna czasowo. Najważniejsze jest jednak to, żeby tramwaj miał kilka przystanków na swojej trasie, bowiem uważam, że dwa przystanki (przy VW oraz jeden w Swarzędzu) to zdecydowanie za mało – mówi naukowiec.

O obawy wobec potencjalnego dublowania trasy pociągów i tramwajów zapytałem też sygnatariuszy wczorajszego porozumienia. Zdaniem burmistrza Szkudlarka taka sytuacja może mieć miejsce tylko na określonym odcinku.

– Tramwaj będzie dublował pociąg tylko na pewnym odcinku. Stacja w Swarzędzu nie może przyjąć kolejnych pociągów, a kursy są obecnie realizowane co pół godziny w szczycie przewozowym. Przy tramwaju, w godzinach szczytu oraz przy kończącej się zmianie w fabryce Volkswagena, można uruchomić więcej składów tramwajowych, tak jak ma to miejsce np. w czasie meczów Lecha Poznań. Jak wiemy, Volkswagen chce rozwijać swój zakład, a ma do tego ograniczone miejsce. Przy zapewnieniu sprawnego transportu publicznego, w tym przypadku tramwaju, firma będzie mogła zlikwidować część parkingów, a pracownicy będą mogli przesiąść się do komunikacji publicznej – mówi burmistrz Miasta i Gminy Swarzędz.

Decyzji o budowie nie ma i jeszcze długo nie będzie

Inną postawę prezentuje dyrektor ZTM Poznań, który jest zdecydowanie bardziej zachowawczy.

– Dzisiaj mówimy o zleceniu analizy, która powinna odpowiedzieć na Pana pytanie. W przeszłości mieliśmy pewne podejścia do tego tematu, ale ówczesne analizy, zwłaszcza ekonomiczne wskazywały, że koszty niezbędne do poniesienia są bardzo duże, a cała inwestycja jest na granicy efektywności. Wpływ ma na to przede wszystkim konieczność przejścia przez rozległy węzeł drogowy w Antoninku.

Nowa analiza ma sprawdzić aktualne uwarunkowania, ale również odpowiedzieć na pytanie o to, co musiałoby stać, aby efektywność tej inwestycji wzrosła. Może być tak, że plany firmy Volkswagen oraz perspektywy demograficzne dla gminy Swarzędz sprawią, że przedłużenie tej trasy jeszcze bardziej w głąb miasta będzie opłacalne, a cała inwestycja będzie miała wtedy większy sens. Powtórzę raz jeszcze, że to nie jest etap koncepcyjny i musimy o tym wyraźnie pamiętać. Koncepcja będzie mogła powstać dopiero na podstawie badań, które zostaną zlecone w wyniku podpisania dzisiejszego listu intencyjnego – obszernie tłumaczy Jan Gosiewski.

Swarzędz gotowy współfinansować inwestycję. Volkswagen nie mówi nie, ale…

Budowa, czy też właściwie wydłużenie trasy tramwajowej z Miłostowa do Swarzędza jest zadaniem długoletnim oraz kosztochłonnym. Strony porozumienia zgadzają się, że jeśli badania wykażą sensowność tej inwestycji, to jej ewentualna realizacja musiałaby zostać dofinansowana z funduszy europejskich, bowiem bez tego trudno myśleć o tak dużej inwestycji.

Środki zewnętrzne to jednak nie wszystko, podmioty musiałaby także przeznaczyć na realizację tego zadania środki własne. Takową gotowość, poza Poznaniem, wyraża gmina Swarzędz.

– My jako Swarzędz na pewno będziemy w stanie dołożyć się także do budowy tej trasy. Dla nas, ale przede wszystkim dla naszych mieszkańców jest to rozwiązanie korzystne. Nie po to inicjujemy działania w tej kwestii, żeby potem nie dokładać się do współfinansowania ewentualnej budowy oraz połączeń – przekazał nam burmistrz Marian Szkudlarek.

Zdecydowanie bardziej wyważoną postawę przedstawiła prezeska firmy Volkswagen Poznań, Stefanie Hegels.

– Jak na razie jest zdecydowanie za wcześnie na to, aby stawiać pytania o finansowanie tej inwestycji oraz potencjalne współfinansowanie kursów. Myślę, że do tego tematu będzie można wrócić dopiero, gdy będzie gotowa koncepcja tego rozwiązania oraz całego układu komunikacyjnego – powiedziała prezeska Stefanie Hegels.

Tramwaj także towarowy?

Inwestycja związana z budową trasy tramwajowej do Swarzędza może mieć jeszcze jeden aspekt, a mianowicie potencjalne wykorzystanie tej linii w celach towarowych. Wspominamy o tym nieprzypadkowo, ponieważ dobry przykład w tym zakresie dał właśnie Volkswagen, stosując takie rozwiązanie w Dreźnie, gdzie swego czasu uruchomiono tramwaj towarowy, kursujący między dwoma zakładami VW, jednym zlokalizowanym w centrum Drezna a drugim na obrzeżach stolicy Saksonii.

Teoretycznie podobna sytuacja ma miejsce w stolicy Wielkopolski, bowiem Volkswagen Poznań ma swoje zakłady na Wildzie (odlewnia), Antoninku (główna fabryka) oraz Swarzędzu (zakład zabudów specjalnych i park dostawców). Czy w związku z tym firma rozważała potencjalne wykorzystanie tramwaju w celach towarowych również w Polsce?

– Aby rozwiązanie z Drezna mogło ruszyć odbyło się bardzo dużo rozmów o uruchomienie takiego układu i zsynchronizowanie go z siecią komunikacji miejskiej. Myślę, że infrastruktura miejska powinna być na nowo zdefiniowana, a my powinniśmy się też zastanowić nad nowymi pomysłami, które mogą usprawnić dotychczasowe rozwiązania transportowe – dość ogólnie przekazała prezeska VW Poznań.

Identyczne pytanie zadałem dyrektorowi ZTM Poznań, który odpowiedział, że z jego perspektywy zlecane badania powinny sprawdzić zasadność takiego rozwiązania.

– Towarowa funkcja tego tramwaju na pewno powinna zostać uwzględniona i zbadana w ramach zlecanej analizy. Być może to właśnie jest czynnik, który sprawi, że ta inwestycja stanie się efektywna ekonomicznie i będzie warta dalszej realizacji – stwierdził Jan Gosiewski.

Zadanie na dziś to pełne zintegrowanie Swarzędza z siecią ZTM Poznań

Dyskusja o wydłużeniu tramwaju do Swarzędza to kwestia kolejnych miesięcy i lat, lecz 52-tysięczna gmina już teraz potrzebuje poprawy komunikacji z Poznaniem. Zdecydowanie najpilniejszą potrzebą jest pełna integracja z siecią ZTM Poznań i włączenie swarzędzkiej komunikacji w siatkę ZTM, tak aby możliwe były podróże na jednym, wspólnym bilecie, tak jak ma to miejsce w przypadku gminnych autobusów z Kórnika, Dopiewa, Rokietnicy czy Tarnowa Podgórnego. Jest to zadanie do zrealizowania “na już”, do którego nie potrzeba ogromnych analiz i planów, a tylko i wyłącznie rozmów i dobrej woli, co, jak twierdzą przedstawiciele ZTM oraz gminy Swarzędz, ma już miejsce.

Czy wkrótce dojdzie więc do przełomu, a Swarzędz dołączy do poznańskiego systemu komunikacji zbiorowej?

– Jesteśmy blisko osiągnięcia porozumienia w tej sprawie. Toczymy intensywne rozmowy z poznańskim ZTM. Myślę, że można się tego spodziewać w przyszłym roku, bo jest na to duża szansa – przekazał nam Marian Szkudlarek, burmistrz Miasta i Gminy Swarzędz.

W podobnym tonie, choć bez zbytnich konkretów wypowiada się Jan Gosiewski.

– Dziś Pan Burmistrz wskazał, że gmina Swarzędz jest świadoma potrzeb w tym zakresie. To nie jest szybki proces i wymaga wielu ustaleń, choć cieszy nas ta gotowość i świadomość władz Swarzędza, że ta integracja w końcu musi mieć miejsce, bo tego po prostu oczekują pasażerowie. Dzisiaj jest jednak za wcześnie by mówić o tym, kiedy uda się to zrobić – przekazał dyrektor ZTM Poznań.

Dużo czasu na dyskusje. Czy zostanie on dobrze wykorzystany?

Michał Beim podsumowuje potencjalną inwestycję słowami o tym, że do jej realizacji zostało jeszcze wiele czasu, który można dobrze spożytkować.

– Przy realizacji tej inwestycji tak naprawdę nie ma pośpiechu. Jesteśmy dopiero na początku całego procesu inwestycyjnego, co sprawia, że mamy sporo czasu na spokojną i rzetelną dyskusję na argumenty. Takie podejście do tematu sprawia, że ten tramwaj, z pozoru dość kontrowersyjny, nie musi być wcale złą inwestycją. Jak zawsze diabeł tkwi w szczegółach i tak jest również w tym przypadku. Dobre trasowanie całej linii może sprawić, że inwestycja będzie miała sens, lecz aby było to możliwe niezbędna jest rzetelna debata na ten temat – kończy naukowiec związany z Uniwersytetem Przyrodniczym w Poznaniu.