Tychy stawiają na szyny. Szybka Kolej Regionalna i Taryfa Pomarańczowa

Ruch pasażerski na linii kolejowej z Tychów do Lędzin zawieszono 19 lutego 2001 r. Dopiero kilka lat później dostrzeżono zalety tego połączenia i przygotowano projekt unijny pod nazwą „Szybka Kolej Regionalna Tychy – Dąbrowa Górnicza – etap I: Tychy Miasto – Katowice”. Jego beneficjentem było miasto Tychy. Jego przedmiotem była przebudowa istniejącego przystanku Tychy Zachodnie oraz budowa trzech nowych przystanków kolejowych: Tychy Grota Roweckiego, Tychy Bielska i Tychy Lodowisko. Wartość całkowita projektu to 35,2 mln zł, z czego dofinansowanie z RPO Województwa Śląskiego wyniosło 24,3 mln zł.

Przywrócenie ruchu

Zanim jednak zaczęto jego realizację przywrócony został ruch kolejowy na tej ważnej dla miasta linii. W porozumieniu Urzędu Miasta Tychy, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego i spółek grupy PKP od 14 grudnia 2008 r. rozpoczęły kursowanie pociągi pasażerskie w relacji Katowice – Tychy Miasto. W pierwszym rozkładzie jazdy kursowało 37 par pociągów w dni robocze (plus 2 pary w relacji skróconej do stacji Tychy) oraz 31 par pociągów w soboty, niedziele i święta (plus 1 para w relacji skróconej). 7 par pociągów kursowało jednak tylko do końca 2008 r. Podstawową wadą tego rozkładu jazdy była jego nieregularność i brak cykliczności w odjazdach. Co więcej, w godzinach szczytu występowały nawet 40-50 minutowe przerwy między kolejnymi kursami. Pociągi zatrzymywały się na wszystkich stacjach i przystankach po drodze, a czas przejazdu wynosił 26-29 min. Od grudnia 2010 r. niektóre pociągi z Tychów wydłużono od stacji Katowice do Sosnowca Głównego. Do obsługi połączenia wyremontowano stacje Tychy Zachodnie i Tychy Miasto – wymieniono nawierzchnię peronów i wiaty, zainstalowano oświetlenie i monitoring.

Do obsługi połączenia skierowano jednostki elektryczne Stadler ETR150 (seria EN75), znane pod nazwą handlową "Flirt" o pojemności 284 osób (w tym 212 miejsc siedzących). Cztery takie jednostki zakupił Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego i przekazał je w użytkowanie spółce Przewozy Regionalne i ten przewoźnik rozpoczął obsługę linii, którą potocznie nazywano SKR (od „Szybka Kolej Regionalna”), jednak oficjalnie nie miała ona żadnej nazwy.

Taryfa Pomarańczowa

Jednym z założeń przyświecających przywróceniu ruchu na tej trasie była integracja taryfowa z komunikacją miejską. Wraz z uruchomieniem linii SKR wprowadzono więc zintegrowaną taryfę biletową umożliwiającą pasażerom korzystanie z kolei oraz z komunikacji miejskiej w Tychach. Nazwano ją „Taryfą Pomarańczową”. Funkcjonowała ona niezależnie od standardowych taryf biletowych obowiązujących w przewozach kolejowych, jak i w na liniach autobusowych i trolejbusowych w Tychach. Emitentem biletów był Miejski Zarząd Komunikacji w Tychach.

Taryfa zakładała trzy rodzaje biletów – jednorazowy, bagażowy i miesięczny. Bilet jednorazowy (pierwotnie w cenie 3 zł normalny i 1,50 zł ulgowy) funkcjonował następująco:

• przy podróży z Tychów do Katowic: bilet był ważny w autobusie lub trolejbusie MZK przez 30 minut od momentu skasowania, a rozpoczęcie podróży pociągiem na podstawie tego biletu musiało nastąpić do 60 minut od pierwszego skasowania (bilet kasowany był ponownie przez konduktora w pociągu),
• przy podróży z Katowic do Tychów: bilet był kasowany przez konduktora w pociągu, a rozpoczęcie podróży tyskim autobusem lub trolejbusem na podstawie tego samego biletu musiało nastąpić do 60 minut od momentu pierwszego skasowania (bilet kasowany był ponownie w autobusie lub trolejbusie MZK i zachowywał ważność przez 30 minut od momentu skasowania).

Bilet bagażowy (na przewóz zwierząt lub bagażu) oferowany był w cenie 2,40 zł. Bilet miesięczny (o symbolu T-K), wówczas w cenie 95 zł (ulgowy 47,50 zł), ważny był we wszystkich oznaczonych pociągach oraz na wszystkich liniach zwykłych MZK na terenie miasta Tychy. Uprawnienia do przejazdów bezpłatnych i ulgowych różniły się nieco od tych obowiązujących wg standardowej taryfy MZK lub kolejowej. „Pomarańczowe bilety” nie były wówczas dostępne w kasach kolejowych. Sprzedawane były tylko w kioskach lub innych punktach sprzedaży biletów MZK, oznaczonych odpowiednią informacją, a także przez obsługę w pociągach. Były to standardowe bilety podobne do tych znanych z komunikacji miejskiej.

Ceny biletów zmieniły się 1 sierpnia 2012 r. Bilet jednorazowy kosztował 3,60 zł (normalny) i 1,80 zł (ulgowy), bilet bagażowy sprzedawany był w cenie 3 zł, a bilet miesięczny kosztował 112 zł (normalny) i 56 zł (ulgowy). Pomimo wydłużenia pociągów linii SKR do Sosnowca, bilety zintegrowane obowiązywały nadal tylko do stacji Katowice.


fot. JJ

Z chwilą zmiany przewoźnika na linii SKR z Przewozów Regionalnych na Koleje Śląskie zmieniono także podstawy funkcjonowania „Taryfy Pomarańczowej”. Od 9 grudnia 2012 r. bilety przestał emitować MZK w Tychach, a stały się one jedną z ofert taryfowych Kolei Śląskich. Zmieniono wygląd biletów, ich cenę, zakres ważności, uprawnienia do przejazdów ulgowych oraz sposób dystrybucji biletów. Wg nowej taryfy bilet jednorazowy normalny kosztował 4 zł, a miesięczny 110 zł. Wydłużono trasę, na której można skorzystać z Taryfy Pomarańczowej – do stacji Katowice Szopienice Południowe (nadal nie obejmuje ona stacji Sosnowiec Główny). Od tamtej pory bilety sprzedawane są wyłącznie przez kanały dystrybucji Kolei Śląskich, czyli zasadniczo wyłącznie w kasach i u konduktorów. Wcześniej obowiązujące bilety podlegały wymianie lub zwrotowi.

Ostatnia zmiana cen biletów w „Taryfie Pomarańczowej” miała miejsce od 15 lipca 2013 r. Od tego czasu bilet jednorazowy normalny kosztuje 5 zł, a miesięczny 130 zł. Bilety ulgowe oferowane są z ulgą różnej wysokości w zależności od grupy uprawnionej, zakres ulg zbliżony jest do zwykłej taryfy kolejowej.

Zasady korzystania z biletów są zbliżone do tych, które obowiązywały na początku funkcjonowania taryfy zintegrowanej:

• bilet jednorazowy to bilet czasowy, ważny przez 90 minut, uprawniający do przejazdów w pociągach KŚ na trasie Tychy Lodowisko – Katowice Szopienice Płd. oraz wszystkimi liniami zwykłymi MZK na terenie miasta Tychy,
• bilet okresowy miesięczny imienny uprawnia do przejazdów z dowolną liczbą przesiadek w pociągach KŚ na trasie Tychy Lodowisko – Katowice Szopienice Płd. oraz wszystkimi liniami zwykłymi MZK na terenie miasta Tychy.

Sieć dystrybucji „biletów pomarańczowych” obejmuje punkty sprzedaży Kolei Śląskich, w tym punkty oznaczone jako „Szybki Bilet”. W tych punktach można nabyć tylko bilety jednorazowe w określonych relacjach, a są one zlokalizowane w 34 punktach województwa. Na obszarze obsługiwanym przez SKR to 11 punktów (sklepów, kiosków) w Tychach i 2 punkty w Katowicach. „Bilety pomarańczowe” dostępne są także w automatach biletowych (11 szt.) przy stacjach i przystankach kolejowych na terenie Tychów. Nie można ich za to kupić w automatach Śląskiej Karty Usług Publicznych.

Nowe przystanki

1 września 2012 r. oddano do użytku nowe przystanki kolejowe, wybudowane w ramach wspomnianego projektu „Szybka Kolej Regionalna”. Wybudowano dwuperonowe przystanki Tychy Aleja Bielska i Tychy Grota Roweckiego oraz jednoperonowy, początkowy i końcowy przystanek Tychy Lodowisko (pod ul. Wyszyńskiego). Zmodernizowane zostały również oba perony przystanku Tychy Zachodnie (pod ul. Harcerską). Na przystankach wybudowano dojścia z poziomu ulicy za pomocą schodów, pochylni i wind dla niepełnosprawnych. Wyposażono je w oświetlenie, wiaty dla pasażerów, system monitoringu, informację pasażerską (odjazdy w czasie rzeczywistym, megafony) oraz automaty biletowe.

Stacja Tychy Miasto wraz z korektą rozkładu jazdy od 1 września 2012 r. przestała być obsługiwana. Pociągi ponownie zatrzymywały się na niej w okresie obowiązywania kolejnego rozkładu jazdy (od 9 grudnia 2012 r. do 14 grudnia 2013 r.), później znów zawieszono jej obsługę. Powodem jest niewielka odległość od sąsiednich przystanków. Na całym odcinku Tychy – Tychy Lodowisko (4,55 km) jest najgęstsza sieć przystanków kolejowych w skali kraju. Bez uwzględnienia nieczynnej stacji Tychy Miasto średnia odległość między przystankami wynosi nieco ponad 1,1 km, w tym na odcinku Tychy Zachodnie – Tychy Lodowisko wynosi tylko 734 m.

Zmiany na liniach trolejbusowych i autobusowych

Wraz z uruchomieniem linii SKR tyski MZK dokonał zmian w funkcjonowaniu komunikacji miejskiej. Od 14 grudnia 2008 r. zwiększono częstotliwość kursowania linii trolejbusowych A i E. Na tej drugiej, która jako jedyna przebiega obok wejścia na stację Tychy Miasto uruchomiono stosowny przystanek umożliwiający przesiadki. Pod pretekstem synchronizacji rozkładów jazdy trolejbusów i pociągów rozbito jednak regularność kursowania tych pierwszych.

Dopiero 1 października 2012 r. wprowadzono nieco większe zmiany mające na celu dostosowanie sieci komunikacji miejskiej do tego, aby pasażerowie jeżdżący do Katowic częściej wybierali kolej. Zlikwidowano dwie z sześciu linii autobusowych łączących Tychy z Katowicami – linię zwykłą 400 i pośpieszną E-1. Zwiększono liczbę kursów na liniach 291 i 696 w celu poprawienia dojazdu do stacji w samych Tychach.

Z samochodu i roweru do pociągu

Tychy, oprócz projektu SKR, realizują jeszcze drugi projekt związany z transportem publicznym – „Modernizacja infrastruktury tramwajowej i trolejbusowej w Aglomeracji Górnośląskiej wraz z infrastrukturą towarzyszącą”. W ramach tego projektu oprócz modernizacji sieci trolejbusowej i zakupu taboru, wybudowano również dwa parkingi działające w systemie „Park&Ride” oraz dworzec autobusowo-trolejbusowy w bezpośrednim sąsiedztwie głównego dworca kolejowego w Tychach. Tam też znajduje się jeden z parkingów (na 350 samochodów), a drugi wybudowany został przy przystanku Tychy Lodowisko (na 320 samochodów). Korzystanie z parkingów dla posiadaczy biletów w „Taryfie Pomarańczowej” jest bezpłatne przez 12 godzin.

Integracja trwa pomimo trudności

Przez kilka lat funkcjonowania linii SKR i „Taryfy pomarańczowej” było wiele trudności, głównie związanych z jakością i niezawodnością obsługi przez przewoźników kolejowych. Najpierw przestały kursować jednostki Flirt, zamiast nich kursowały ezt EN57, nie zawsze nawet zmodernizowanymi. Później w wyniku strajków, trudności związanych z warunkami atmosferycznymi, zamknięciami torów w różnych miejscach wprowadzano co chwilę kolejne ograniczenia w kursowaniu pociągów. Zmiana przewoźnika z Przewozów Regionalnych na Koleje Śląskie przyniosła kolejne kłopoty związane z katastrofą organizacyjną przy przejmowaniu przewozów w województwie przez samorządową spółkę. Obecnie sytuacja się nieco ustabilizowała, choć oferta przewozowa nie wróciła do stanu z dnia uruchomienia SKR. W tabeli zestawiono liczbę par pociągów w poszczególnych okresach obowiązywania rozkładów jazdy (gwiazdką * oznaczono pociągi w relacji skróconej Tychy – Tychy Miasto.



Jeśli chodzi o liczbę pasażerów można zaobserwować trend rosnący, choć okresowo pasażerów ubywa. W 2013 roku wartość sprzedanych biletów w „Taryfie Pomarańczowej” wyniosła nieco ponad 770 tys. zł, w roku 2014 – blisko 875 tys. zł. W pierwszych pięciu miesiącach roku 2015 sprzedano biletów za 348 tys. zł. Spada sprzedaż biletów jednorazowych, natomiast rośnie (choć nie zdecydowanie) sprzedaż biletów miesięcznych. Wielkość sprzedaży w kolejnych miesiącach przedstawiono na wykresie.



Do zalet połączenia należy zaliczyć z pewnością dużą dostępność przystanków kolejowych w samych Tychach. Wadą jest natomiast liczba przystanków w Katowicach. Autobusy dojeżdżające z Tychów umożliwiają bezpośrednie dotarcie do większej liczby miejsc w śródmieściu Katowic. Poważnym problemem jest również brak integracji taryfowej z komunikacją miejską w Katowicach. Pasażerowie wysiadający w tym mieście nie mają możliwości skorzystania z autobusów i tramwajów w celu dotarcia do celu podróży bez ponoszenia dodatkowych kosztów. Zasadniczą wadą linii SKR jest również niska częstotliwość kursowania jak na aglomeracyjne połączenie kolejowe. Pociągi kursują tylko co 30 minut w godzinach szczytu co powoduje, że część osób może rezygnować z podróży koleją z uwagi na niedopasowane godziny odjazdów. Autobusy kursują nawet 7 razy na godzinę. Czas przejazdu nimi jest dłuższy, ale biorąc pod uwagę czas oczekiwania i dojście do miejsca docelowego cała podróż czasem jest nawet krótsza niż koleją. Istotną sprawą jest więc zwiększenie częstotliwości kursowania, przynajmniej w godzinach szczytu. Zwiększenie dostępności w Katowicach przez budowę nowych przystanków (planowany jest przystanek w rejonie ul. Damrota, jednak nieznany jest termin realizacji) oraz przynajmniej częściową integrację z komunikacją miejską KZK GOP z pewnością wpłynęłoby pozytywnie na zainteresowanie linią SKR.


fot. JJ