W przedświąteczny poniedziałek Stowarzyszenie Rozwoju Kolei Górnego Śląska w ramach przeprowadzanych konsultacji społecznych złożyło uwagi do projektu "Planu zrównoważonego rozwoju transportu publicznego na obszarze KZK GOP na lata 2013-2020". Tematyka ta wchodzi w zakres zaangażowania SRKGŚ, ponieważ komunikacja miejska na obszarze KZK GOP powinna być oparta na szkielecie z połączeń kolejowych segmentu aglomeracyjnego.
Co to są plany transportowe?Obowiązek opracowania planu zrównoważonego rozwoju transportu publicznego, zwanego po prostu planem transportowym, wynika z "Ustawy o publicznym transporcie zbiorowym" (ptz). Jest on nałożony na organizatorów ptz działających na szczeblach: krajowym (tylko w transporcie kolejowym), wojewódzkim, powiatowym i gminnym. W założeniach ustawy plany transportowe mają regulować kwestie związane z planowaniem transportu i jego organizacją, czyli m.in. sieć komunikacyjną, na której jest planowane wykonywanie przewozów o charakterze użyteczności publicznej, ocenę i prognozy potrzeb przewozowych, preferencje związane z wyborem środków transportu, zasady organizacji rynku przewozów, pożądany standard usług przewozowych w przewozach o charakterze użyteczności publicznej, przewidywany sposób organizowania systemu informacji dla pasażera. Plany są dokumentami w randze aktu prawa miejscowego - są uchwalane przez samorządy gminne. KZK GOP w Katowicach jako związek międzygminny jest organizatorem publicznego na terenie 25 gmin: Bytomia, Bobrownik, Będzina, Chorzowa, Czeladzi, Dąbrowy Górniczej, Chełmu Śląskiego, Gierałtowic, Gliwic, Imielina, Katowic, Knurowa, Mysłowic, Piekar Śląskich, Psar, Pyskowic, Radzionkowa, Rudy Śląskiej, Siemianowic Śląskich, Siewierza, Sławkowa, Sosnowca, Świętochłowic, Wojkowic i Zabrza.
Uwagi do projektu "Planu zrównoważonego rozwoju transportu publicznego na obszarze KZK GOP na lata 2013-2020"Najważniejsze uwagi przedłożone w ramach konsultacji społecznych przez Stowarzyszenie Rozwoju Kolei Górnego Śląska dotyczą:
1. Pobieżnej i niewystarczającej analizy stanu obecnego sieci połączeń w wojewódzkich przewozach kolejowych, wojewódzkich i powiatowych przewozach autobusowych oraz w komunikacji miejskiej realizowanej na obszarze KZK GOPPrzedstawiona inwentaryzacja linii kolejowych sprowadza się do wymienienia odcinków sieci kolejowej wg systematyki przyjętej w instrukcji PKP PLK SA. "Id-12 (D-29) Wykaz linii", a opis linii komunikacyjnych w przewozach autobusowych sprowadza się głównie do ich wyszczególnienia. Podstawowym celem opisu przewozów powinna być taka charakterystyka ilościowa i jakościowa, która odzwierciedla ich jakość, stopień zaspokojenia potrzeb mieszkańców w zakresie lokalnego transportu zbiorowego oraz zapewni porównywalność ocen w kolejnych latach. Informacje te można uzyskać analizując:
- w skali poszczególnych linii lub grupy linii powiązanych funkcjonalnie: trasę, częstotliwości kursowania, liczbę kursów, rodzaj użytego taboru (pojemność),
- w skali sieci: zasięg przestrzenny, zakres obsługi w porze doby, zmienność obsługi w trakcie tygodnia, roku, dostępność sieci komunikacyjnej dla pasażera rozumianej jako: dostępność przestrzenna (obszar gminy pozostający w zasięgu przystanku), dostępność czasowa (czas dojazdu do centrum gminy, czas przejazdu pomiędzy centrami gmin, czas przejazdu do ważniejszych ośrodków miejskich lub stolicy aglomeracji - Katowic).
W opisie przewozów zabrakło informacji na struktury linii tworzących sieć połączeń komunikacyjnych. Dla jej czytelnego opisu należy wyszczególnić przynajmniej połączenia układu podstawowego oraz połączenia uzupełniające ten układ. Plan rozwoju powinien określać, czy dążymy do połączeń bezpośrednich o niskiej częstotliwości, czy też sieć komunikacyjna ma opierać się na przesiadkach i połączeniach wysokiej częstotliwości - czy w organizacji przewozów stawiamy na ilość, czy na jakość linii komunikacyjnych. Plan transportowy nie porusza również innej, ważnej kwestii - wzajemnego dublowania się połączeń tramwajowych i autobusowych.
2. Niewystarczających wymagań jakościowych usług przewozowychOpisane kryteria odnoszą się tylko i wyłącznie do tej sfery jakości, która może być bezpośrednio postrzegana przez użytkownika i zapewniania przez przewoźnika (wiek pojazdu, jego wyposażenie, temperatura powietrza, czystość przestrzeni pasażerskiej itp.). W rozdziale zabrakło kryteriów, które dotyczą jakości oferty, a wynikają z jej konstrukcji.
Wymagania jakościowe należy opisać także ujmując następujące kryteria:
- Na poziomie wykonywania usługi - punktualność wykonywanych przewozów.
- Na poziomie projektowania sieci komunikacji zbiorowej i rozkładów jazdy:
- regularność kursowania w ramach jednej linii oraz w ramach ich wiązki,
- dostępność czasową i przestrzenną wyrażone jako: czas dojazdu do centrum gminy (ewentualnie sołectwa z siedzibą gminy), miasta powiatowego i do stolicy województwa - Katowic,
- czas oczekiwania na przystanku,
- odległość dojścia do przystanku w zależności od rodzaju zagospodarowania terenu,
- minimalną częstotliwość kursowania pojazdów w zależności od pory dnia, dnia tygodnia, obszaru obsługi oraz hierarchii połączenia w systemie,
- wskaźnik przesiadkowości,
- maksymalne dopuszczalne zapełnienie w pojeździe.
3. Braku poruszenia tematyki zagospodarowania przestrzennegoTak ważny temat to tylko 2 (słownie: dwa) zdania. Jednym z podstawowych celów tego rozdziału powinna być analiza pokrycia komunikacją zbiorą terenów gmin w zależności od typu zagospodarowania. Ponadto w związku z obowiązkiem wynikającym z Ustawy o publicznym transporcie zbiorowym, w myśl którego plany transportowe mają uwzględniać postanowienia planów oraz studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, należy dokonać przeglądu tych dokumentów dla gmin zrzeszonych w KZK GOP i wskazać te zapisy, które wpływają na kierunki rozwoju publicznej transportu zbiorowego, wyznaczając cele działania organizatora. Takimi inwestycjami mogą być np.: budowa linii tramwajowej do Miechowic w Bytomiu, która jest wymieniona w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Bytom, ale nie jest w ogóle uwzględniona w projekcie "Planu...").
4. Konserwowania dominującej pozycji przewoźników samorządowych na rynku przewozówZapis mówiący, że "KZK GOP przewiduje, że z chwilą wystąpienia na obszarze działania Związku podmiotów wewnętrznych rozumianych zgodnie z rozp. (WE) nr 1370/2007 (...) wykorzystana będzie w pierwszej kolejności możliwość bezpośredniego udzielenia zamówień prowadzących do zawarcia umowy o świadczenie usług publicznych z podmiotem wewnętrznym" uniemożliwi osiągnięcie efektywności ekonomicznej komunikacji zbiorowej. Konsekwencją udzielania zamówień z wolnej ręki podmiotom wewnętrznym będzie wzrost kosztów jednostkowych realizowanych przez nich usług, które mogłyby być obniżane poprzez stosowanie modelu przetargowego, co udowodniono już w latach 90. W efekcie, przy prognozowanym spadku wpływów z biletów, powstaje ryzyko ograniczania oferty przewozowej w celu obniżenia kosztów organizowania lokalnego transportu zbiorowego. Uczciwa konkurencja, zabezpieczająca w sposób właściwy interesy przewoźników i pasażerów, powoduje obniżenie cen usług przy jednoczesnym podwyższeniu ich jakości. Stąd postulujemy, aby tryb przetargowy był stosowany do wyboru przewoźnika w komunikacji autobusowej dla każdej linii komunikacyjnej, a wielkość przetargów nie wykluczała pojawienia się nowych podmiotów.
5. Ograniczenia analizy dotycząca potoków i podróży tylko do podróży realizowanych jednym środkiem transportu, w ramach sieci jednego organizatora i obszarowo ograniczonych tylko na terenie gmin tworzących KZK GOP
Przy planowaniu transportu miejskiego nie można nie brać pod uwagę danych dotyczących podróży realizowanych innymi środkami transportu (transport indywidualny, kolej aglomeracyjna) lub realizowanych transportem zbiorowym innych organizatorów. Więźba ruchu, która przedstawia tylko i wyłącznie przejazdy komunikacją miejską organizowaną przez KZK GOP nie oddaje w pełni wielkości rzeczywistych potoków, jakie przemieszczają się pomiędzy gminami. Bez odniesienia do całokształtu ruchu, trudno realizować cel jakim jest m.in. przeniesienie potoku podróżnych z komunikacji indywidualnej na zbiorową. Poziom udziału komunikacji miejskiej w podróżach w danej relacji pozwoli ocenić jaka jest wielkość potoku, którą potencjalnie może przejąć komunikacja zbiorowa, lub też czy wystąpiło nasycenie niszy rynkowej. Dane na temat podróży transportem indywidualnym są też użyteczne przy planowaniu nowych linii komunikacyjnych w relacjach obsługiwanych dotąd tylko przez transport indywidualny. Z powyższych przyczyn przedstawiona w projekcie Planu analiza może przedstawiać niepełny lub zafałszowany obraz ruchu na obszarze gmin KZK GOP. Utrudni to podejmowanie właściwych decyzji dotyczących planowania rozwoju komunikacji. Brak informacji na temat ruchu docelowego i źródłowego wobec obszaru KZK GOP utrudnia zaplanowanie zintegrowanych węzłów przesiadkowych.
6. Błędnych przesłanek w typowaniu atrakcyjnych względem autobusów połączeń kolejowych i tramwajowychAutorzy planu słusznie wyszli z założenia, że jednym z ważniejszych czynników branych pod uwagę przy wyborze środka transportu jest czas przejazdu. Niestety przeprowadzona analiza jest niewłaściwa, a co więcej - prowadzi do błędnych wniosków. Główne jej wady to:
- oparcie się tylko i wyłącznie na czasie przejazdu środka transportowego, a nie czasie całej podroży,
- przyjęcie, że atrakcyjność kolei jest wyznaczona jedynie przez skrócenie czasu podróży względem autobusu, a nie w całości podróży,
- pominięcie wpływu uciążliwości wynikających z dodatkowej przesiadki,
- wzięcie do analizy czasów przejazdu po zdekapitalizowanej infrastrukturze.
7. Braku ustalonych kryteriów tworzenia węzłów przesiadkowychW projekcie planu zostały wyszczególnione projektowane węzły przesiadkowe. Nie wiadomo jednak, na podstawie jakich przesłanek zostały one wyznaczone. Brakuje także rozróżnienia odnośnie wyposażenia i roli tych węzłów.
Ponadto Stowarzyszenie Rozwoju Kolei Górnego Śląska odniosło się do:1. Braku zidentyfikowania problemów wynikających z połączeń komercyjnych przewoźników prywatnych.
2. Niepełnego odzwierciedlenia wpływu czynników społeczno-gospodarczych na kształtowanie i planowanie oferty przewozowej.
3. Lakonicznego poruszenia tematyki generatorów ruchu.
4. Nie podjęcia zagadnienia wpływu lokalnego transportu zbiorowego na środowisko.
5. Niewłaściwych kryteriów preferowania tramwaju, brak precyzyjnych kryteriów wyboru środka transportu.
Stowarzyszenie Rozwoju Kolei Górnego Śląska zaproponowało także nowe tematy, które koniecznie powinny być ujęte w "Planie...":
1. Rozszerzenie zasięgu ŚKUP na obszar całego Województwa Śląskiego i innych organizatorów.
2. Wyznaczenie minimalnych standardów obsługi w komunikacji nocnej.
3. Podjęcie działań na rzecz integracji z innymi organizatorami transportu.
Ze względu na znaczną obszerność poruszanej tematyki, ze szczegółowym opisem i uzasadnieniem powyższych uwag można zapoznać się w dokumencie znajdującym się na
stronie Stowarzyszenia.