Wiedeń: Miasto wrażliwe na płeć

W 1990 roku wśród mieszkańców jednej z dzielnic Wiednia przeprowadzono badanie dotyczące tego, kto, kiedy i jak często korzysta z transportu publicznego w mieście. Wyniki pokazały, że większość mężczyzn używa transportu publicznego lub samochodowego ograniczając się do dojazdów do pracy i powrotów do domu. To kobiety częściej korzystają z infrastruktury miejskiej i robią to z niezliczonych powodów.

Okazało się, to kobiety mają o wiele bardziej zróżnicowany wzór ruchu. Dodatkowo kobiety dużo częściej niż mężczyźni pokonują miejskie dystanse na piechotę. Urbaniści, którzy zapoznali się z wynikami badań, przygotowali plan poprawy mobilności pieszych i dostępu do transportu publicznego.

Zainstalowano m.in. dodatkowe oświetlenie, aby przemieszczanie się w nocy było dla kobiet bezpieczniejsze. Chodniki poszerzono tak, by piesi mogli poruszać się wąskimi uliczkami. W pobliżu głównego skrzyżowania, gdzie do tej pory istniały jedynie masywne schody, zainstalowano podjazdy dla niepełnosprawnych i osób z wózkami dziecięcymi.

Polityka gender zmienia miasto

Projekt miał na celu uwzględnienie płci w polityce publicznej. W praktyce oznacza to, że administratorzy miast tworzą prawa, zasady i przepisy, biorąc pod uwagę zarówno potrzeby kobiet jak i mężczyzn. Ich celem jest zapewnienie równego dostępu do zasobów miejskich. Wiedeńscy urzędnicy są przekonani, że nowe przepisy są realną szansą na zmianę w mieście.

Wiedeń wprowadził zagadnienia problematyki płci w różnych dziedzinach administracji miasta, w tym również edukacji i polityki opieki zdrowotnej. Jednak nigdzie nie miało to większego wpływu niż na polu urbanistyki. Do tej pory przeprowadzono już ponad 60 projektów pilotażowych. Wszystkie one pokazały, że polityka gender mainstreaming ma siłę zmieniać miasto na lepsze.

Gender Mainstreaming zaczął funkcjonować w Wiedniu w 1991 roku. Temat szybko podłapały media i politycy gdyż okazało się, że warto takie inicjatywy wspierać. Jednym z pierwszych projektów pilotażowych była budowa kompleksu apartamentowców zaprojektowanego przez i dla kobiet w 21. dzielnicy miasta. Ideą było stworzenie zabudowy ułatwiającej kobietom życie w mieście. Badania pokazały, że kobiety spędzają więcej czasu w ciągu dnia na pracach domowych i opiece nad dziećmi niż mężczyźni. Dlatego osiedle zbudowano właśnie z tą myślą. Składało się ono z szeregu budynków mieszkalnych z podwórkami. Całość otoczona było zielenią, dzięki czemu rodzice i dzieci mieli gdzie spędzać czas na powietrzu, bez konieczności zbytniego oddalania od domu. Na osiedlu powstało również przedszkole, apteka i gabinet lekarski. W bezpośredniej bliskości znalazły się przystanki autobusowe tak, aby załatwianie spraw w innych dzielnicach czy dotarcie do szkoły z dziećmi było wygodniejsze.

To, co było wyjątkowe w przypadku realizacji tego projektu to fakt, iż jeszcze przed powstaniem osiedla zespół ekspertów opracował wytyczne dotyczące potrzeb osób korzystających z tego miejsca. Dopiero później skierowano uwagę na rozwiązania techniczne. Bardzo często jeszcze na etapie planowania pomija się aspekt osobowy przestrzeni publicznej i to rozwiązania techniczne czy estetyczne określają efekt końcowy.

Parki przyjazne kobietom

Kolejny projekt obejmował badanie sposobu wykorzystywania parków publicznych przez kobiety i mężczyzn. Badanie przeprowadzono w 1996 roku i wykazało ono, że liczba kobiet w wieku powyżej 9 lat przebywających w parkach spada dramatycznie, podczas gdy liczba chłopców utrzymuje się na stałym poziomie. Urbaniści chcieli zobaczyć, czy mogą odwrócić tę tendencję poprzez wprowadzenie pewnych zmian. W 1999 roku miasto rozpoczęło przeprojektowywanie dwóch parków w jednej z dzielnic Wiednia. Chodniki w parkach poszerzono, dodatkowo na ich terenie zainstalowano boiska do siatkówki i badmintona. Przestrzeń stała się bardziej otwarta. Niemal natychmiast urzędnicy miejscy zauważyli zmianę. Z parków zaczęły korzystać różne grupy ludzi – zarówno chłopców jak i dziewcząt, bez bardziej wyraźnych podziałów ze względu na płeć.

Wprowadzone zmiany dostrzeżone zostały na całym świecie. W 2008 roku United Nations Human Settlements Programme zawarł strategię urbanistyczną Wiednia w swoim rejestrze najlepszych praktyk w zakresie poprawy środowiska życia. Projekt paku i nowej dzielnicy Wiednia wrażliwej na płeć nominowano również do Public Service Award ONZ. To honorowa odznaka przyznawana za wysiłki na rzecz poprawy administracji publicznej.

Wprowadzone zmiany umożliwiły spojrzenie na miasto z zupełnie nowej perspektywy. Zaczęło się od przyjrzenia się sposobom użytkowania przestrzeni miejskiej przez kobiety i mężczyzn. Dziś ta problematyka uwzględniana jest w znacznie szerszym kontekście. Dzięki gender mainsteraming udało się zmienić strukturę i tkankę miasta, tak że liczne grupy różnych ludzi mogą z niego na równi korzystać.