Zerowy VAT na transport publiczny – Ministerstwo Finansów odpowiada ostrożnie…

Czy transport publiczny w Polsce może zostać całkowicie zwolniony z podatku VAT? To pytanie – wydawałoby się techniczne – dotyka w rzeczywistości wielu istotnych aspektów: polityki fiskalnej, społecznej i klimatycznej. W marcu 2025 r. poseł Grzegorz Macko (Prawo i Sprawiedliwość) postanowił postawić je publicznie, składając do Ministerstwa Finansów interpelację nr 8502. Odpowiedź resortu pokazuje, że sprawa nie jest wcale tak łatwa do przeprowadzenia, ale też nie została jednoznacznie odrzucona.

Pamiętajmy jednocześnie, że nie jest to pomysł ani nowy, ani autorstwa posła Macko. Był to punkt 80. na liście "100 konkretów na pierwsze 100 dni" pod rządami Koalicji Obywatelskiej, a brzmiał następująco:

"Wprowadzimy 0% VAT na transport publiczny, aby obniżyć ceny biletów dla Polaków. Ministerstwo Finansów przygotowuje przepisy wprowadzające obniżoną do 0% stawkę VAT na określone usługi transportu pasażerskiego."

Aby jednak nie wyzłośliwiać się tylko na jedną władzę, przypomnijmy, że pomysł na VAT 0% pojawił się już w roku 2020 i był eksplorowany w kolejnych latach, a więc podczas rządów władzy poprzedniej. Jak więc widać: władzy nie możesz zmienić - możesz zmienić władze, ale to nic nie zmieni...

Polityczna obietnica kontra budżetowa rzeczywistość

W interpelacji poseł Macko przypomniał jedną z przedwyborczych deklaracji Koalicji Obywatelskiej: zniesienie podatku VAT na usługi transportu zbiorowego osób. Jak zauważył parlamentarzysta, była to zapowiedź „dobra z punktu widzenia zarówno potrzeb obywateli, jak i celów polityki klimatycznej”. Zwrócił uwagę, że taki krok mógłby wspierać mobilność obywateli i zachęcać do korzystania z komunikacji zbiorowej – szczególnie w dobie rosnących kosztów życia.

Macko zapytał więc Ministerstwo Finansów, czy rozważa ono wprowadzenie zerowej stawki VAT dla usług transportowych i jaki byłby koszt budżetowy takiego rozwiązania?
Odpowiedzi udzielił wiceminister finansów Jarosław Neneman. Z pisma wynika, że resort zna skalę skutków finansowych i nie ignoruje potencjalnych konsekwencji.

– Według szacunków Ministerstwa Finansów, obniżenie stawki podatku VAT z 8% do 0% dla usług transportu pasażerskiego, których dotyczyłaby planowana zmiana, skutkowałoby ubytkiem dochodów budżetu państwa w wysokości około 1,8 mld zł rocznie – odpowiada Neneman i dodaje:

– Kwestia ta będzie przedmiotem dalszej analizy w ramach prac nad założeniami makroekonomicznymi oraz budżetowymi na 2026 rok.

Technicznie możliwe. Czy politycznie również?

Zgodnie z unijną dyrektywą VAT 2006/112/WE, państwa członkowskie mogą stosować obniżone lub nawet zerowe stawki VAT dla usług transportu zbiorowego – o ile takie stawki nie zniekształcają rynku i są zgodne z załącznikiem III dyrektywy. Transport pasażerski figuruje w tym wykazie, a więc Polska ma prawo zastosować stawkę 0% VAT na bilety kolejowe, autobusowe, tramwajowe czy metropolitalne.

Tego typu decyzje – choć w kompetencjach krajowych – mają dalekosiężne skutki. Rachunek fiskalny, przedstawiony przez resort finansów, pokazuje tylko jedną stronę medalu. Po drugiej pozostaje pytanie: czy potencjalny ubytek w dochodach podatkowych mógłby zostać zrekompensowany przez efekt zwiększonej mobilności, ograniczenia wykluczenia transportowego i zmniejszenia emisji CO₂?

Międzynarodowe doświadczenia

Wśród państw Unii Europejskiej próby wykorzystania mechanizmów podatkowych do wspierania transportu publicznego są coraz częstsze, choć podejścia do tej kwestii różnią się znacznie między sobą. Niektóre kraje zdecydowały się na wprowadzenie zerowej stawki VAT lub bardzo niskiego podatku w celu zwiększenia dostępności komunikacji zbiorowej, inne – jak Polska – ograniczają się do stawek preferencyjnych, nie rezygnując jednak z fiskalnych wpływów.

Irlandia jest jednym z państw, które zdecydowały się całkowicie zrezygnować z podatku VAT na lokalny transport zbiorowy, traktując tę usługę jako istotny komponent polityki społecznej i klimatycznej. Z kolei Niemcy w ostatnich latach znacznie zmniejszyły stawkę VAT na bilety kolejowe w ruchu dalekobieżnym – z 19% do 7%. Ta decyzja stanowiła element szerszego pakietu klimatycznego, którego celem było ograniczenie ruchu samochodowego i emisji gazów cieplarnianych.

Jeszcze inną drogą poszedł Luksemburg – pierwszy kraj na świecie, który wprowadził całkowicie bezpłatny transport publiczny dla wszystkich obywateli i gości. Choć nie zrealizowano tego poprzez mechanizmy podatkowe, lecz pełne subsydiowanie systemu z budżetu państwa, przykład ten pokazuje, że komunikacja zbiorowa może być traktowana jako dobro publiczne w pełnym tego słowa znaczeniu.

Wspólne dla tych rozwiązań jest jedno: świadome wykorzystanie narzędzi fiskalnych i legislacyjnych do promowania transportu zbiorowego jako podstawowej formy mobilności w miastach i regionach. Choć każde państwo czyni to inaczej, przesłanie jest spójne – warto inwestować w transport publiczny nie tylko poprzez infrastrukturę, ale i poprzez mechanizmy, które obniżają jego koszt dla użytkownika.

Potencjalne zmiany w praktyce

W teorii, zniesienie VAT mogłoby obniżyć ceny biletów o około 7,4%. W praktyce jednak, wszystko zależy od tego, czy przewoźnicy przeniosą ulgę podatkową na konsumenta. Niewykluczone, że samorządy lub operatorzy komunikacyjni zdecydują się raczej zachować pełną cenę biletu, zwiększając tym samym własne przychody i ograniczając konieczność dotowania przewozów.

Z drugiej strony, niższe ceny biletów mogłyby zachęcić do częstszego korzystania z transportu zbiorowego, szczególnie tam, gdzie koszty są dziś istotną barierą – w mniejszych miastach i na obszarach podmiejskich.

Samorządy: zysk czy pułapka?

Ważnym elementem tej układanki są organizatorzy transportu publicznego, głównie samorządy. Zmiana stawki VAT wpłynęłaby bezpośrednio na strukturę ich kosztów i rozliczeń, ale też mogłaby wymusić aktualizację systemów sprzedaży i taryf.

Dla miast, które prowadzą politykę bezpłatnej komunikacji (jak Inowrocław, Starachowice czy Kalisz), zmiana może nie mieć dużego znaczenia. Ale w aglomeracjach, gdzie ceny biletów są wysokie (np. Warszawa, Gdańsk, Poznań), każda obniżka mogłaby realnie odciążyć budżety domowe pasażerów.

Dalsze perspektywy

Choć odpowiedź Ministerstwa Finansów jest ostrożna, nie zamyka drogi do dalszych rozmów. Zapowiedź analiz w kontekście budżetu na 2026 rok to sygnał, że temat nie został zignorowany – co w polskich realiach fiskalnych bywa już samo w sobie znaczące.

Przed decydentami stoi jednak wybór: czy traktować transport publiczny jako produkt rynkowy z podatkiem, czy jako element infrastruktury publicznej, który powinien być promowany i subsydiowany – również poprzez ulgi podatkowe.

Zniesienie VAT na transport zbiorowy to temat techniczny, ale o głębokich społecznych i klimatycznych konsekwencjach. Dzisiejsza stawka 8% nie jest wysoka, ale dla milionów pasażerów codziennie korzystających z komunikacji publicznej – każda oszczędność ma znaczenie.

Interpelacja posła Grzegorza Macko i odpowiedź wiceministra Nenemana otwierają nowy rozdział w debacie o przyszłości mobilności w Polsce. Czy rząd zdecyduje się na ten krok, dowiemy się zapewne dopiero za kilkanaście miesięcy. Ale już dziś warto zadać pytanie: czy stać nas, by nadal nie inwestować systemowo w transport publiczny?